Het nieuwe Wetboek van vennootschappen en verenigingen (WVV) is van toepassing vanaf 1 mei 2019. Ook advocatenvennootschappen, of ze nu in de vorm van een maatschap of met rechtspersoonlijkheid werden opgericht, moeten zich schikken naar deze nieuwe wetgeving. Op bestaande vennootschappen, verenigingen en stichtingen is het WVV pas van toepassing vanaf 1 januari 2020. Een overzicht van de verschillende vennootschapsvormen.

Het WVV vereenvoudigt het vennootschapsrecht door tal van vennootschapsvormen af te schaffen. Blijven behouden: de maatschap (de enige vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, die zich ook kan voordoen als stille maatschap), de vof, de CommV (de oude commanditaire vennootschap), de bv (bvba), de nv, de cv (cvba), de se en de sce en het Eesv (dat geen vennootschap is). Vennootschappen met een afgeschafte rechtsvorm (en beroepsverenigingen) moeten tegen 1 januari 2024 zijn omgevormd in een andere vorm, zo niet gebeurt dit van rechtswege.

Onderscheid tussen vereniging, stichting en vennootschap

Het wetboek regelt niet enkel de maatschap, maar erkent tevens de feitelijke vereniging, dit is de vereniging zonder rechtspersoonlijkheid. De hoofdindeling tussen vennootschap en vereniging wordt vereenvoudigd. De nieuwe hoofdindeling berust enkel op de vraag of de organisatie wordt opgericht met de bedoeling aan de leden winst uit te keren. Als dat zo is, staan we voor een vennootschap; anders kiest men voor een vereniging. De aard van de activiteit is dus niet meer relevant.

Maatschap

De maatschap wordt de enige vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid; zij vereist een overeenkomst tussen minstens twee vennoten (art. 4:1). De tijdelijke en stille vennootschap worden afgeschaft, maar konden reeds in de vorm van een maatschap. De stille vennootschap is in wezen een maatschap met één of meer vennoten die niet bekend is of zijn bij de buitenwereld.

De vennoten (met uitzondering van de stille vennoten) zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de vennootschapsschulden ongeacht het doel, in de toekomst voorwerp genaamd, van de vennootschap. Het regime dat geldt voor de maatschap is grotendeels hetgeen voorheen gold voor vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid. Waar dat voorheen als gemeen recht gold voor alle vennootschappen zijn deze bepalingen nu enkel bestemd voor de maatschap, en de twee personenvennootschappen met rechtspersoonlijkheid, de vof en de CommV.

BV

De bvba verandert van naam, en wordt besloten vennootschap of société à responsabilité limitée, afgekort bv of srl, genoemd (art. 5:1). Zij heeft geen kapitaal meer. De oprichters kunnen haar zelf niet meer oprichten met kapitaal. Inbrengen van de aandeelhouders zullen het aanvangsvermogen vormen. In ruil voor hun inbreng krijgen de aandeelhouders aandelen met de stem- en dividendrechten bepaald in de statuten. Aan aandelen kan meer dan één stem (en zelfs geen stem) worden toegekend; niet alle aandelen moeten recht geven op een gelijk aantal stemmen. Ook de winstverdeling zal ongelijk kunnen zijn. Er moet ten minste één aandeel met één stem zijn (art. 5:40).

Dit ingebrachte vermogen kan niet uit de vennootschap worden gehaald door een kapitaalvermindering, nu er geen kapitaal meer is. Uitkering aan de aandeelhouders kan nog enkel via een dividenduitkering, een inkoop van aandelen, een uittreding of uitsluiting of bij ontbinding. In de vier eerste gevallen is de uitkering beperkt tot de uitkeerbare winst (zie hierna), in het laatste geval na betaling van alle schulden.

Een uitkering is slechts mogelijk indien het nettoactief niet negatief is of hierdoor wordt. Indien een deel van het vermogen krachtens de wet of de statuten onbeschikbaar is, mag het nettoactief niet beneden dit bedrag dalen (art. 5:142). Voorafgaand aan de uitkering voert het bestuursorgaan benevens de nettoactieftest een liquiditeitstest uit (art. 5:143).

NV

Het stemrecht wordt volledig vrij. In de statuten wordt bepaald op hoeveel stemmen aandelen recht geven. Indien niets is bepaald, geeft elk aandeel recht op één stem in verhouding tot het kapitaal dat het aandeel vertegenwoordigt, zoals vandaag het geval is (art. 7:51). Het is mogelijk om aandelen met verschillend stemrecht te creëren.

Het bestuursmodel van de nv wordt aanzienlijk versoepeld. De absolute regel dat bestuurders altijd moeten kunnen worden herroepen zonder dat enige schadevergoeding of opzeggingstermijn is verschuldigd, wordt aanvullend recht. In de statuten kan anders worden bepaald. Ook in dat laatste geval kan de algemene vergadering altijd een einde maken aan de bestuursopdracht zonder opzegging in geval van wettige redenen (art. 7:85).

De nv kan kiezen tussen monistisch bestuur, dit is zoals vandaag met een raad van bestuur, of een duaal bestuur, dit is met een raad van toezicht en een directieraad, of een bestuur met één bestuurder. In een duaal model, bestuurt de directieraad de vennootschap, en kan het dagelijks bestuur delegeren aan één van zijn leden of een derde. De raad van toezicht is bevoegd voor het algemeen beleid en de strategie en voor alle handelingen die krachtens de wet aan de raad van bestuur zijn voorbehouden. De raad van toezicht oefent toezicht uit op de directieraad en verleent aan de leden van de directieraad kwijting na vaststelling van de jaarrekening. De bevoegdheden zijn exclusief.

De nv kan door één bestuurder worden bestuurd, al dan niet in de statuten benoemd (art. 7:101). In de statuten kan dan (maar moet niet) worden bepaald dat deze bestuurder, die trouwens een rechtspersoon kan zijn, onbeperkt en hoofdelijk aansprakelijk is voor de vennootschapsschulden. In genoteerde vennootschappen of als de wet een collegiaal bestuur vereist, moet de enige bestuurder een nv met een collegiaal bestuursorgaan zijn. De statuten kunnen verder bepalen dat zijn instemming nodig is voor elke statutenwijziging, voor elke uitkering of zijn ontslag. Ook al wordt hij in de statuten benoemd, kan de algemene vergadering hem steeds in geval van wettige redenen met een bijzondere meerderheid door een statutenwijziging afzetten.

De algemene vergadering kan te allen tijde winst uitkeren. Zij is bevoegd om winst uit reserves en overgedragen winst uit te keren. De raad van bestuur kan ook te allen tijde winst uitkeren, maar moet zich daarbij beperken tot winst van het lopende boekjaar of winst van het afgelopen boekjaar waaromtrent nog geen jaarrekening werd goedgekeurd (zodat de bestemming van deze winst nog niet vaststaat) (art. 7:213).