Vlaanderen heeft nood aan talent. Om de ongeveer 62.000 openstaande vacatures in te vullen gaan werkgevers niet alleen aanwerven in de Belgische en Europese kring, maar kijken ze ook over de grenzen naar internationaal talent. Economische migratie is één van de oplossingen om de arbeidsmarktkrapte van vandaag in te vullen.

De Dienst Economische Migratie van het Departement Werk en Sociale Economie is verantwoordelijk voor de verwerking van de aanvraagdossiers van internationale talenten.

Krap, krapper, krapst

De arbeidsmarktkrapte is geen nieuw fenomeen. In Europa leven we langer en gezonder, en dat is natuurlijk goed nieuws, maar dit zorgt voor demografische veranderingen: de groep beroepsactieven is kleiner dan de groep ouderen die met pensioen gaat. De bevolking wordt grijzer en de druk op de pensioenstelsels en de gezondheidszorg neemt toe. De krapte op de Vlaamse arbeidsmarkt is ook op Europees niveau voelbaar en dat vertaalt zich andere landen in gelijkaardige tekorten in sectoren als de zorg, bouw en IT.

Het Vlaams economisch migratiebeleid in een notendop

Om die uitdagingen aan te gaan, deed de Vlaamse Regering een aantal belangrijke wijzigingen aan het Vlaams economisch migratiebeleid dat sinds 1 januari 2019 in werking trad. De drie belangrijke principes blijven wel hetzelfde:

• Concentrisch bemiddelen als uitgangspunt: werkgevers bevragen de Belgische en Europese beschikbare reserves met oog op activering of heroriëntering.
• Versoepeld aantrekken van internationaal talent van over de hele wereld: dit in functie van de structurele tekorten op de Vlaamse arbeidsmarkt van hooggeschoolde en technisch middengeschoolde functies.
• Internationaal talent en goedkope werkkrachten zijn geen synoniemen: het belang van een marktconforme verloning en een nultolerantie voor uitbuiting.

Een balans tussen aanscherpen en versoepelen

De gebeurtenissen op de Borealiswerf in 2022 (mensenhandel en uitbuiting van buitenlandse arbeidskrachten) en de Turkse-Marokkaanse visa in 2023 (onderzoek naar mogelijk misbruik van het economisch migratiekanaal voor verblijfsdoeleinden) hebben de actualiteit gehaald en vormden de aanleiding voor een aanscherping van het Vlaamse beleid. De Vlaamse Regering bouwden buffers in om uitbuiting en misbruik te vermijden.

Ondanks de negatieve publiciteit is economische migratie een positief verhaal: internationale talenten die hun steentje willen bijdragen op de Vlaamse arbeidsmarkt krijgen kansen. De Vlaamse Regering versoepelde het beleid daarom op enkele punten.

Versoepelen

De Vlaamse Regering versoepelde het beleid om knelpuntvacatures in te vullen en het economisch weefsel in Vlaanderen te versterken. Dit gebeurde in de vorm van:

• Een dynamische update van de migratielijst van middengeschoolde functies: Ministerieel Besluit 1 september 2023: momenteel telt de lijst 29 functies die tweejaarlijks wordt herzien. Het beleid streeft naar een snellere herziening zodat Vlaanderen beter kan inspelen op de noden van de arbeidsmarkt. Een tweejaarlijkse herziening blijft wel een verplicht minimum om te voorkomen dat de migratielijst niet meer wordt geactualiseerd.
• Een lagere salarisdrempel voor hooggeschoolde leerkrachten in een erkende onderwijsinstelling: Door het structureel tekort aan hooggeschoolde leerkrachten kunnen werkgevers ook vanuit derde landen rekruteren. De verloning van leerkrachten is wettelijk vastgelegd en kan dus niet zomaar worden verhoogd naar het salaris van een hoogopgeleid internationaal talent. Hierdoor werden die aanvraagdossiers in het verleden geweigerd. Om hieraan tegemoet te komen wordt het salarisbarema voor hooggeschoolde leerkrachten verlaagd met 20% zodat die aanvraagdossiers in de toekomst niet enkel geweigerd kunnen worden omwille van de verloning.
• Een flexi-job zonder bijkomende toelating tot arbeid: Er is een vraag van internationale talenten die naast hun hoofdtewerkstelling ook willen bijklussen. Dit kan sinds 1 mei 2024 als je over een geldige gecombineerde vergunning beschikt. Houders van een arbeidskaart B (korte tewerkstelling, grensarbeiders en au-pairs) zijn uitgesloten van dit voordeel vanwege hun specifiek statuut.
• Een eenvoudigere wijziging van werkgever via een kennisgevingsprocedure: Seizoenarbeiders die over een gecombineerde vergunning beschikken, kunnen voortaan eenvoudiger wijzigen van werkgever via een kennisgevingsprocedure. Die maatregel stimuleert werkgevers om bij aanvang een gecombineerde vergunning aan te vragen in plaats van een arbeidskaart B. Die laatste is maar drie maanden geldig terwijl een gecombineerde vergunning een geldigheidsduur heeft van vijf maanden.

Aanscherpen en versterken

Daarnaast versterkte de Vlaamse Regering het beleid in de vorm van:

• Een versterking van het concentrisch bemiddelingskader: Het uitgangspunt van het Vlaams economisch migratiebeleid is dat de werkgever eerst de Belgische en Europese arbeidsreserves bevraagt met oog op het activeren of heroriënteren van dit talent. Dit geldt nog voor laag- en middengeschoolde profielen die niet versoepeld worden aangetrokken omdat er geen vermoeden van een tekort is. De werkgever moet aan een aantal voorwaarden voldoen voor een geldige aanvraag. De belangrijkste voorwaarden zijn dat de openstaande functie een knelpuntberoep is volgens de VDAB-studie en dat de werkgever de vacature voldoende lang (negen weken) publiceert op de website van VDAB en EURES. Bovendien moet de werkgever ook actief bemiddeling vragen aan VDAB om te ondersteunen in de zoektocht naar geschikte kandidaten.
• Een extra screening van het professioneel DNA van de laag- en middengeschoolde functies: Het uitvoeringsbesluit voorziet bijkomende bewijsstukken zodat de Dienst Economische Migratie beter kan verifiëren of de competenties van de betrokkene ‘matchen’ met de vacature.
• Een uitbreiding van de gronden waarop de Dienst Economische Migratie een dossier of toelating kan weigeren of intrekken: De Vlaamse Regering voegde financieel-economische gronden toe waarop de Dienst Economische Migratie aanvraagdossiers kan weigeren bij een ongunstige kredietwaardigheid en onvoldoende economische of maatschappelijke activiteiten.

De wijzigingen

Dit zijn de belangrijkste wijzigingen die recent zijn doorgevoerd aan het Vlaams economisch migratiebeleid dat in werking is getreden op 1 mei 2024. De wijzigingen weerspiegelen de balans tussen enerzijds het verder versoepelen van de toegang voor internationale talenten ter versterking van de arbeidsmarkt en het economisch weefsel van Vlaanderen en anderzijds de versterking van het concentrisch bemiddelingskader en de aanscherping van de toelatingsvoorwaarden om misbruik van het economisch migratiekanaal en uitbuiting van internationale talenten te vermijden.

Jamila El Masbahi, jurist Economische Migratie bij het Departement Werk en Sociale Economie