Vorige week berichtte Het Belang van Limburg dat justitie zonder geld zit en Limburgse speurders van de Federale Gerechtelijke Politie uit eigen zak een pizza betalen voor wie wordt aangehouden. “Deze maaltijd is wettelijk verplicht voor arrestanten die meer dan 24 uur worden vastgehouden. We gaan dan zelf maar voor hen een pizza margherita halen. Nu betaalt de kas van de Vriendenkring ons nog terug, deze vzw verhaalt het dan op de taxatiedienst van de Federale Overheidsdienst. Maar die betaalt het laatste halfjaar zelfs dat niet meer terug.” (HBVL, 10 april). Het is al ruime tijd geweten dat ook gerechtstolken en gerechtsdeskundigen in strafzaken lang moeten wachten op betaling. De FOD Justitie is een slechte schuldenaar.

Er raakte bekend dat de federale regering wel geld lijkt te hebben gevonden voor de bouw van ‘modulaire units’, wat een soort newspeak is voor containers om de gevangeniscapaciteit uit te breiden. Intussen is geweten dat als gevolg van de overbevolking het moeilijk wordt om in de gevangenis van Hasselt alle gedetineerden menswaardig te voeden. Dat is uiteraard met een budget van 5,02 euro per dag en per gedetineerde al een uitdaging (Het Belang van Limburg weet dat dit in Nederland 10 euro bedraagt – HBVL, 12 april). In diezelfde gevangenis heeft het vroegere tandartsenteam er de brui aan gegeven, met als gevolg dat gedetineerden dan maar noodgedwongen met tandpijn moeten rondlopen.

De Orde van Vlaamse Balies liet dan weer weten dat tijdens een overleg op 9 april tussen de advocatenordes, de FOD Justitie en het kabinet van de minister een “alarmerende boodschap” werd gedeeld: “In mei 2025 dreigen de pro-Deogelden niet te kunnen worden uitbetaald omdat er onvoldoende fondsen beschikbaar zijn.” De bevoegde OVB-bestuurder liet optekenen dat als de advocaten niet correct of tijdig worden vergoed, de juridische tweedelijnsbijstand in gevaar komt. “Dat raakt de essentie van de rechtsstaat,” zo stelt OVB-bestuurder Marnix Moerman. De tijd dat de pro-Deodossiers enkel door advocaten-stagiairs werden behartigd ligt al geruime tijd achter ons. De kwestie beroert velen aan de balie dan ook persoonlijk.

Er is tevens grote bezorgdheid bij de magistraten. Die spitsen zich toe op de door de regering voorgestelde pensioenhervorming. Volgens sommigen zou het betekenen dat magistraten 30 tot 40 % minder pensioen zouden krijgen (en dat zou ook gelden voor diegenen die nu reeds met pensioen zijn, en er werd gefluisterd dat er zelfs geen overgangsmaatregelen zouden zijn). De krant La Libre Belgique, doorgaans goed geïnformeerd als het over justitie gaat, wist dat de Adviesraad voor de Magistratuur op 14 april de minister van Pensioenen heeft ontmoet en dat er binnenkort een nieuwe vergadering gepland is. Dat zegt de gloednieuwe voorzitter van de (Franstalige) Association syndicale des magistrats in de krant, die magistraten oproept om waakzaam te blijven, maar dat de huidige plannen toch verschillen van de eerder aangekondigde pensioenrevolutie (“très différent de la révolution qui avait été évoquée”) (La magistrature inquiète du peu de mesures annoncées par l’Arizona pour la justice, La Libre Belgique, 15 april).

Het staat blijkbaar al vast dat er stevig gesnoeid zal worden in de pensioenen van de meeste Belgen. Wanneer magistraten zwaar zouden moeten inleveren, kan dit in een rechtsstaat enkel verantwoord worden als ook de andere staatsmachten in gelijke mate worden getroffen. Enkel op die wijze kan duidelijk worden gemaakt dat de hakbijl niet bedoeld is om de magistratuur te ontwrichten. Het is dan ook van belang dat er ook transparantie komt over hoe parlementsleden en de ministers zullen bijdragen in de hervorming.

De rode draad is echter duidelijk: het geld is op bij justitie. Het gebrek aan middelen is stilaan op een punt gekomen dat op korte termijn zelfs een minimale werking in cruciale delen van het gerechtelijk apparaat niet meer kan worden gegarandeerd. Reeds eerder werd de Belgische justitie vergeleken met die van een schurkenstaat. De huidige situatie dreigt nog meer onheil te veroorzaken: de zwaksten in de samenleving die verstoken blijven van juridische bijstand; advocaten die voor de sociale advocatuur kozen, die zelf het risico lopen te verpauperen; en bij vele magistraten dreigt de ongerustheid hun onafhankelijke positie onder druk te zetten. En dan hebben we het nog niet gehad over procedures zonder tolken (en de daaruit voortvloeiende Babylonische spraakverwarringen) en moorddossiers zonder lijkschouwingen bij gebrek aan artsen-gerechtsdeskundigen.

Er is veel voluntarisme bij justitie. Er worden iedere dag honderden vonnissen en arresten uitgesproken. Advocaten doen iedere dag meer dan hun verdomde plicht en er zijn talloze integere magistraten die meer dan het beste van zichzelf geven. Maar op een bepaald ogenblik ontspoort het.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns van meester Hugo Lamon over Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.