Het burgerlijk wetboek bepaalt dat “elke eigenaar zijn buur kan verplichten tot afpaling van hun aangrenzende eigendommen” [1]. De landbouwwet vult deze bepaling aan en preciseert dat “de afpaling voorzien in het burgerlijk wetboek wordt uitgevoerd op het terrein met uiterlijke tekens, die werden overeengekomen door de partijen in kwestie, en, daarnaast, met processen-verbaal en met meetplannen in dubbele exemplaren, die werden ondertekend door de partijen en die deze in hun bezit houden om er titels aan te geven” [2]. De afpaling is dus een technisch-juridische handeling, waarmee de grens die aangrenzende eigendommen van elkaar scheidt kan worden bepaald.

Elke partij die betrokken is bij de vraag tot afbakening van een terrein kan een landmeter-expert machtigen om zijn belangen zo goed mogelijk te behartigen. Over het algemeen gebeurt een afpaling op vraag van één van de partijen. Deze vraag is bindend en gebeurt op gemeenschappelijke kosten. Ook is het wenselijk dat elke partij zijn eigen landmeter-expert aanduidt, om het tegenstrijdige karakter van de procedure te garanderen.

De afpaling is een legaal voorrecht [3] van de landmeter-expert dat is opgenomen in de tabel van de Federale Raad [4] van Landmeter-Experts.

Het is een taak die striktheid en precisie vraagt en die verloopt in verschillende fases:

Voorafgaand aan de opmetingen van de grenzen van de percelen die worden afgepaald, voert de landmeter-expert de eerste juridische stappen uit door belangrijke elementen op te zoeken in juridische databases en / of in andere informatiebronnen, zodat hij een reeks van weloverwogen vermoedens over de grenzen van de grond krijgt. Hij doet zijn onderzoek in authentieke aktes, in de Atlas der Buurtwegen, in wegenatlassen, in documenten opgesteld door aankoopcomités, in kadastrale schetsen, in gemeentelijke documenten, bij provinciale technische diensten, in het kadaster (Grundbuch) van de Oostkantons, in het consolidatieplan, bij hypotheekkantoren, bij de griffies van verschillende hoven, bij consulaire begrenzingen (als er een grens in de buurt is) [5], … Hij kan en moet, indien nodig, zijn zoekgebied ook uitbreiden en documentatie over aangrenzende percelen consulteren.

Vervolgens voert de landmeter-expert het technische werk uit; hij meet de bestaande situatie op, en bepaalt ook de noodzakelijke elementen voor de herpositionering van de grenzen van de percelen.

Uiteindelijk stelt hij een afpalingsplan op volgens precieze normen [6] en stelt hij het proces-verbaal op dat bij de afpaling hoort. In dit plan staat de informatie met betrekking tot de tussenkomende landmeter-experts, de identiteit van de verschillende partijen, de identificering van de percelen in kwestie, de oppervlakte van de percelen, welke elementen hebben meegespeeld in de identificering van de grenzen. In het plan en het proces-verbaal kunnen indien nodig ook de bijzondere rechten van de aangrenzende eigendommen worden opgenomen.

Merk op dat het proces-verbaal tegensprekelijk moet zijn en dus medeondertekend moet zijn door alle partijen.

Er bestaan verschillende varianten van het proces-verbaal van Opmeting en Afpaling. In het geval van de verdeling van een perceel spreekt men van een proces-verbaal van verdeling [7]. Bij de verdeling van een perceel moet men verplicht bijkomende stappen doorlopen bij de Algemene administratie van de Patrimoniumdocumentatie (vroeger kadaster) en een aanvraag indienen bij PRECAD. Het opgestelde plan moet in dit geval de precieze normen vastgesteld door het koninklijk besluit respecteren[8]. Er worden nieuwe kadastrale identificaties en een plannummer geleverd voor de authentieke akte, noodzakelijke elementen waardoor de notaris de authentieke akte kan verlijden. De landmeter-expert is een professional, gemachtigd in “het afpalen van terrein” [9] alsook in “het opstellen en het ondertekenen van plannen die dienen om grenzen te erkennen, wijzigingen, nabuurschap te regelen, en voor elke andere akte of proces-verbaal dat te maken heeft met de identificering van grondbezit of dat kan worden aangeboden voor hypothecaire overschrijving” [10].

De laatste stap, die wordt genomen nadat de akte verleden is of het proces-verbaal geregistreerd, bestaat uit het afpalen van de percelen. Dit is dus de handeling die eruit bestaat de palen (of andere objecten die de grens van het perceel materialiseren) te plaatsen.

Samengevat is de landmeter-expert door zijn academische opleiding, zijn eedaflegging bij de rechtbank van Eerste Aanleg, zijn inschrijving bij de Federale Raad, zijn constante bijscholing en zijn zeer nauwkeurig materiaal de enige professional die een afpaling kan en mag uitvoeren.

Laurent COMPAGNON
Landmeter-expert

[1] Artikel 646 Burgerlijk Wetboek

[2] Artikel 38 Landbouwwet 

[3] Artikel 3 Wet van 11 mei 2003 – Loi protégeant le titre et la profession de géomètre-expert

[4] Tableau des Géomètres-experts : https://economie.fgov.be/fr/themes/entreprises/creer-une-entreprise/conditions-dacces-la/geometres-experts/tableau-des-geometres-experts  

[5] Collectif de l’OBGE asbl, Le bornage, bonnes pratiques, « moncode.be », 2012,  2.2 Recherches d’informations

[6] Le plan doit, pour pouvoir être présenté à l’Administration Générale de la Documentation Patrimoniale, (mesure et évaluation) répondre aux normes édictées dans l’Arrêté Royal du 12 mai 2015 et l’Arrêté Ministériel du 11 mai 2015.

[7] Rappelons que les divisions peuvent être soumises à des règlementations régionales particulières.

[8] http://www.landmeters-experten.be/docs/2013%2011%2018%20KB%20AAPD%20neerlegging%20plan.pdf 

[9] Artikel 3. 1° Wet van 11 mei 2003.

[10] Artikel 3. 2° Wet van 11 mei 2003.