In een recente uitspraak heeft de rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen kritiek geuit op de Bijzondere Belastinginspectie (BBI) vanwege procedurele fouten in een fiscaal onderzoek. Het onderzoek richtte zich op een bestuurder en zijn vennootschappen. Tijdens een visitatie in 2017 fotografeerde de BBI bankgegevens van de bestuurder zonder de juiste procedures te volgen en gebruikte deze later in een breder onderzoek naar belastingontduiking. De rechtbank concludeerde dat de BBI hierbij opzettelijk procedurele regels heeft overtreden.

Het bekomen van bankgegevens via artikel 62bis W.BTW kan op soepelere wijze gebeuren dan indien artikel 322, §2 WIB92 moet worden toegepast (zogenaamde getrapte procedure). De bestuurder argumenteerde dat de BBI onrechtmatig inlichtingen over zijn persoonlijke bankrekeningen had verzameld via artikel 62bis W.BTW. De rechtbank volgt de belastingplichtige hierin: aangezien hij geen btw-plichtige was, had de BBI gebruik moeten maken van de striktere procedure onder artikel 322, § 2 WIB92. Deze procedure biedt waarborgen tegen willekeurige inmenging in het privéleven. De BBI probeerde deze striktere procedure echter te omzeilen door een vermeende btw-inbreuk aan te halen. De loutere mogelijkheid dat in casu de bestuurder de opbrengst van btw-handelingen van zijn vennootschappen op zijn bankrekeningen zou hebben ontvangen, volstaat volgens de rechtbank niet om een bankonderzoek op grond van artikel 62bis W.BTW te verantwoorden. Dat zou immers betekenen dat de BBI de waarborgen van de getrapte procedure, voorzien in artikel 322, § 2 WIB92, steeds buiten spel zou kunnen stellen door een vermoedelijke btw-inbreuk voor te houden.

De rechtbank stelde bovendien vast dat er geen concrete aanwijzingen waren van belastingontduiking, maar slechts vermoedens. Precies die concrete aanwijzingen zijn noodzakelijk in het kader van de procedure voorzien in artikel 322, §2 WIB92. Dit maakte de actie van de BBI een bewuste schending van de wettelijke procedures. Hierdoor verklaarde de rechtbank de onrechtmatig verkregen bankgegevens ongeldig als bewijs. Het handelen van de BBI wordt als een zware fout beschouwd.

Verder verwierp de rechtbank het beroep van de BBI op de Antigoon-doctrine. Deze doctrine staat in bepaalde gevallen het gebruik van onregelmatig verkregen bewijs toe, maar de rechtbank benadrukte dat dit niet geldt bij opzettelijke schendingen van fundamentele rechten. Hierdoor werden de aanslagen, die gebaseerd waren op de onrechtmatig verkregen gegevens, vernietigd. De rechtbank is formeel: “De Antigoon-toets mag geen gemakkelijk middel worden om onregelmatigheden systematisch toe te dekken. Het is geen wasmachine om onregelmatigheden tijdens de opsporing en vervolging van fiscale inbreuken automatisch onder de mat te vegen. Bewijs dat wordt bekomen door opzettelijk de grondrechten van burgers te miskennen, verdient geen plaats in onze rechtstaat.”.

Dat een fiscale Administratie het al dan niet moedwillig niet altijd te nauw neemt met het correct naleven van de fiscale procedures, hoeft niet te verwonderen wanneer zij beschikt over het Antigoon-valnet. Het is echter belangrijk te weten dat dit valnet niet elke val kan breken…

Desbetreffend kan ook worden verwezen naar een nieuw wetsvoorstel (“Wetsvoorstel betreffende het gebruik van onrechtmatig verkregen bewijs in fiscale zaken”) van 24 september jl. waarin wordt vertrokken vanuit de logica dat een onrechtmatig verkregen bewijs niet kan worden gebruikt, behoudens in geval van een louter vormelijke onregelmatigheid. Het uitgangspunt van dit wetsvoorstel is dus precies het omgekeerde en lijkt ons het correcte uitgangspunt te zijn. Het wetsvoorstel is een kopie van een eerder wetsvoorstel dat enkele jaren geleden reeds werd ingediend en nooit verder werd behandeld. Tweede keer goede keer?

De uitspraak van de rechtbank te Gent onderstreept het belang van procedurele waarborgen bij fiscale controles. Het vonnis benadrukt dat burgers beschermd moeten worden tegen willekeurige inmenging door de overheid, en dat de BBI zich strikt aan de wettelijke procedures moet houden. Het vonnis vormt een duidelijke waarschuwing tegen het omzeilen van wettelijke garanties in fiscale onderzoeken.

Cazimir