Mario, Crash Bandicoot, Solid Snake: het zijn stuk voor stuk legendarische personages in de videogamewereld. Een sterk gamepersonage is dan ook één van de elementen die de consument dikwijls het beste bijblijft na het uitspelen van een videogame. Ook in marketingmateriaal en merchandising blijft een gamepersonage soms eeuwig doorleven waardoor zijn commerciële waarde meer dan ooit behouden blijft. Hoe en in welke mate biedt het juridische landschap de nodige bescherming aan gamepersonages? Waar moet je op letten als je als ontwikkelaar zelf gamepersonages het leven inroept? Wij overlopen hierna even met jou.

Het intellectueel eigendomsrecht (“IE-recht”) is een beschermingsrecht dat bedoeld is om (eigenaars van) intellectuele creaties te beschermen. Ook 3D-personages die voorkomen in een videogame kunnen perfect onder een of meerdere IE-rechten vallen. Enerzijds biedt het IE-recht geen specifiek afgelijnd recht dat enkel geldt voor 3D-personages. Anderzijds zijn er wel diverse IE-rechten die tegelijk toepasselijk kunnen zijn. Dit zal voornamelijk een samenloop zijn van het auteursrecht, het tekeningen- en modellenrecht en het merkenrecht.

Auteursrecht

Het auteursrecht (copyright) ontstaat automatisch van zodra een bepaald idee een concrete en originele uitdrukking verkrijgt.

“Concreet” betekent dit dat het werk in een bepaalde vorm moet gegoten zijn. Minstens moet er dus een tekening of 3D-ontwerp bestaan waaruit die uitwerking blijkt. Het loutere idee wordt dus niet beschermd: zo mag iedere ontwikkelaar perfect een kale huurmoordenaar in pak volgens eigen interpretatie ontwerpen als hoofdrolspeler in een videogame, maar dat personage mag geen kopie zijn van Agent 47 uit de Hitman-reeks.

“Origineel” betekent niet noodzakelijk een hoog niveau van artisticiteit, maar wel dat het werk moet getuigen van de vrije en creatieve keuzes van de maker, waardoor het zijn of haar persoonlijke stempel draagt. Bij het ontwerp van artistieke zaken zoals een game personage zal dit criterium normaalgezien weinig problemen geven, zeker als je weet dat de loutere broncode van de videogame ook kan getuigen van originaliteit.

Omdat het auteursrecht automatisch ontstaat, is er geen enkele vorm van registratie. Er is dan ook geen databank van auteursrechtelijk beschermde werken. Dit heeft zijn voordelen (geen kosten en geen formaliteiten) maar ook zijn nadelen (geen openbare databank van auteursrechtelijk beschermde werken en geen volledige zekerheid dat jouw werk voldoet aan de beschermingsvoorwaarden). Bovendien hoeft een werk niet “nieuw” te zijn om auteursrechtelijke bescherming te verkrijgen. Ontwerpt iemand bijvoorbeeld een gelijkaardig game personage, zonder naar jouw werk te hebben afgekeken, dan is dit in principe toegelaten. Daarom kan het interessant zijn om ook eens te kijken naar andere IE-rechten.

Tekeningen- en modellenrecht

Een soms vergeten IE-recht is het tekeningen- en modellenrecht. Dit is een specifiek IE-recht dat tot 25 jaar lang bescherming verleent aan het uiterlijk van een voortbrengsel. Aldus kan het uiterlijk van een game personage worden gedeponeerd als beschermd model.

Een voordeel van dit IE-recht, is dat je de 3D-weergave van jouw personage vanuit meerdere hoeken kan deponeren. Een tweede voordeel is het feit dat er (in tegenstelling tot het auteursrecht) effectief een registratiemogelijkheid is, zodat jouw tekening of model in een publieke databank met vaste datum is opgenomen. Registratie van een model kan bij het BOIP (voor een Beneluxmodel) of bij het EUIPO (voor een Gemeenschapsmodel).

Modelbescherming wordt wel niet zomaar toegekend: het model in kwestie moet nieuw zijn en een eigen karakter hebben. Eenvoudig gezegd betekent dit dat er nog geen identieke game personages beschikbaar mogen gesteld zijn aan het publiek, en dat het personage geen déjà vu-gevoel mag opwekken bij de geïnformeerde eindgebruiker. Bovendien is het modellenrecht territoriaal beperkt tot het gebied waarvoor je bescherming hebt gevraagd: zo verleent het Beneluxmodel enkel bescherming binnen de Benelux, terwijl het Gemeenschapsmodel bescherming in de gehele EU verleent.

Merkenrecht

Een laatste IE-recht dat van belang kan zijn, is het merkenrecht. Men associeert de term “merk” vaak met de naam van een firma (zoals Sony) of de naam van een productlijn (zoals Playstation). Het merkenrecht beschermt evenwel ieder teken dat in het commerciële verkeer wordt gebruikt om bepaalde producten of diensten van jouw onderneming te onderscheiden van deze van je concurrenten. Of anders gezegd: een merk beschermt tekens waarmee je de consument informeert waar een product of dienst vandaan komt. Vaak worden game personages inderdaad in die zin gebruikt, bijvoorbeeld in reclamecampagnes voor een videogame, of in andere marketingmaterialen of merchandising. Daarom is het nuttig om jouw game personage ook als merk te deponeren zodat je anderen kan verhinderen om jouw game personage in het commerciële verkeer te gebruiken.

Het merkenrecht ontstaat ook door registratie bij het BOIP (voor een Beneluxmerk) of het EUIPO (voor een Uniemerk) of het WIPO (voor een internationale merkaanvraag. De kost hiervan is relatief beperkt (klik hier voor een overzicht), zeker als je weet dat de bescherming geldt voor 10 jaar en onbeperkt hernieuwbaar is.

Net zoals het modellenrecht, is het merkenrecht eveneens territoriaal beperkt tot het gebied waarvoor je bescherming vraagt. Een Beneluxmerk beschermt enkel in de Benelux, terwijl een Uniemerk de volledige EU dekt.

Verder is merkbescherming altijd beperkt tot de gekozen klassen van goederen en diensten. De keerzijde is dat je binnen die klassen een gebruiksplicht hebt. In die zin is het belangrijk om vooraf stil te staan waarvoor je het 3D-personage wel en niet gebruiken, zowel nu als in de nabije toekomst. Dit zal uiteraard betrekking hebben op de videogame zelf, maar dit kan bijvoorbeeld ook zijn voor bepaalde merchandising (zoals fysiek speelgoed, kledij, accessoires, …) of voor totaal andere sectoren. Is jouw merk bijvoorbeeld niet beschermd voor gebruik op kledij, dan mag een derde in principe jouw game personage gebruiken voor kledij (tenzij je natuurlijk op een ander IE-recht beroep kan doen). Is jouw merk wel beschermd voor gebruik op kledij, maar je gebruikt het merk niet in de zin, dan kan jouw merk deels vervallen worden verklaard.

Optreden tegen inbreuken

Indien je jouw game personage beschermd hebt via het arsenaal aan beschikbare IE-rechten, dan is het ook belangrijk om deze IE-rechten effectief in te zetten tegen namaak.

Dit betekent enerzijds ervoor zorgen dat namaak tijdig wordt vastgesteld (bijvoorbeeld door het merkenregister preventief te laten monitoren) en om anderzijds snel actie te ondernemen tegen inbreuken (bijvoorbeeld via een stakingsvordering en/of beslag inzake namaak).

Voor meer informatie over onze diensten rond videogames, klik hier.

Thomas Vansteenkiste – Advocaat en Data Protection Officer bij Mister Franklin