De betekening van een gerechtsdeurwaardersexploot aan de fiscus is in de praktijk geen sinecure, gelet op de vele gezichten van de fiscale administratie. Het Hof van Cassatie heeft in een arrest van 29 juni 2018 het belang van de correcte betekening onderstreept en signaleert een belangrijke valkuil voor de gerechtsdeurwaarder.

Wettelijk kader

Hoewel zij territoriaal in verschillende lokale kantoren georganiseerd is, blijft de fiscus juridisch ondeelbaar vereenzelvigd met de Belgische Staat; zij heeft geen afzonderlijke rechtspersoonlijkheid. Een betekening aan de fiscus is dus per definitie een betekening aan de Staat zelf. Bijgevolg moet voor een dergelijke betekening toepassing gemaakt moet worden van artikel 42, eerste lid Ger.W. dat bepaalt dat het exploot ter hand gesteld wordt óf op het kabinet van de bevoegde minister, óf op het kantoor van de door hem aangewezen ambtenaar.

In fiscale zaken is de minister van Financiën materieel bevoegd, zodat steeds geldig betekend kan worden op diens kabinet. Men kan echter niet zonder meer veronderstellen dat de minister een bepaald lokaal ontvangkantoor aangewezen heeft voor het ontvangen van betekeningen, in de zin van artikel 42, eerste lid Ger.W.: de delegatie van ontvangstbevoegdheid gebeurt formeel namelijk bij ministerieel besluit, zoals, voor de minister van financiën, gebeurd is in het ministerieel besluit van 25 oktober 2012 (B.S. 22 november 2012) waarbij de directeur van de stafdienst logistiek (te Brussel) aangewezen wordt.

Het cassatiearrest van 29 juni 2018

In haar arrest van 29 juni 2018 (F.17.0144.F/1) heeft het Hof deze principes in herinnering gebracht door een cassatievoorziening onontvankelijk te verklaren, die door de eiser in cassatie in toepassing van artikel 1079, eerste lid Ger.W. voorafgaandelijk betekend was aan de directeur van de directe belastingen te Luik. Nochtans was het onderliggende arrest wel degelijk aan de eiser in cassatie betekend ten verzoeke van de “ÉTAT BELGE, service public fédéral des Finances, représenté par le directeur régional des contributions directes à Liège, dont les bureaux sont établis à Liège, rue de Fragnée, 2”. Desalniettemin oordeelt het Hof dat deze formulering geen aanwijzing inhoudt zoals bedoeld wordt in artikel 42, eerste lid Ger.W. en blijkbaar ook niet kwalificeert als formele woonstkeuze. Men moet dus steeds terugvallen op ofwel de betekening aan het kabinet, ofwel de betekening aan de bij ministerieel besluit aangewezen ambtenaar, waarbij beide mogelijkheden gelijkwaardig zijn.

Conclusie: opgepast!

Dat het Hof uit de voormelde omschrijving van de verzoekende partij geen woonstkeuze afleidt, bevestigt het bestaan van een gevaarlijke valkuil voor de instrumenterende gerechtsdeurwaarder. In de praktijk komt immers vrij frequent voor dat men opdracht krijgt voor betekening aan de lokale ambtenaar, die reeds op een of andere manier betrokken was bij de zaak. Nochtans zal de gerechtsdeurwaarder steeds na moeten gaan of er wel degelijk een formele woonstkeuze opgenomen werd in de voorgaande procedurestukken, bij gebreke waarvan voorzichtigheidshalve geopteerd moet worden voor de betekening in Brussel (hetzij op het kabinet, hetzij bij de aangewezen ambtenaar).

Deze problematiek rijst daarentegen niet bij betwistingen omtrent de tenuitvoerlegging van een fiscaal dwangbevel of van een uitvoerbare veroordeling in fiscale zaken. De betekening van een dergelijke titel omvat immers tevens het bevel voorafgaand roerend beslag, zodat in het exploot van de gerechtsdeurwaarder krachtens artikel 1500 Ger.W. verplicht een woonstkeuze opgenomen zal worden in het arrondissement van de rechter, die van een eventuele verzetsvordering kennis zal nemen. De rechter die kennis moet nemen van betwistingen omtrent het beslag (namelijk de beslagrechter, bevoegd voor de woonplaats van de debiteur) is overigens niet per se dezelfde als de rechter die kennis neemt van het geschil omtrent de toepassing van de belastingwet (cf. artikel 632 en 633, § 1 Ger.W.). Om die reden raadt de fiscale administratie haar lokale ambtenaren aan om bij de gedwongen tenuitvoerlegging in alle gevallen woonstkeuze te doen op het eigen kantoor, op het kantoor van de optredende gerechtsdeurwaarder, en – als het lokale kantoor is gevestigd buiten het arrondissement, waarin de bevoegde rechtbank zetelt –  ook op het kantoor van de lokale ambtenaar die wel onder de bevoegde rechtbank ressorteert. In deze hypothese liggen dus talrijke woonstkeuzes voor, die het risico op een ongeldige betekening minimaliseren.

Bas Feys
Kandidaat-gerechtsdeurwaarder