In het oud goederenrecht was een verlenging van het vruchtgebruik niet wettelijk geregeld. Met verwijzing naar de principes die golden voor de andere zakelijke rechten, zoals het opstalrecht en de erfpacht, was de rechtsleer het erover eens dat ook het vruchtgebruik kon worden verlengd.

De VCF voorziet in zijn artikel 2.9.1.0.1 dat het verkooprecht wordt gevestigd naar aanleiding van de registratie van akten die als titel van een overeenkomst van overdracht onder bezwarende titel van onder meer vruchtgebruik van onroerende goederen gelden. De vraag rijst of dit verkooprecht ook van toepassing is op de verlenging van een bestaand vruchtgebruik.

Voorafgaande beslissingen nr. 16045 en nr. 17005 VLABEL: verkooprecht verschuldigd

Uit deze voorafgaande beslissingen (nr. 16045 en nr. 17005) blijkt dat de Vlaamse rulingcommissie van mening was dat de verlenging van het vruchtgebruik een nieuwe overeenkomst uitmaakt, waarbij over een zakelijk recht op een onroerend goed wordt beschikt, en dus belastbaar is met het verkooprecht van 10%. De omstandigheid dat de partijen bij de verlenging dezelfde zijn als bij de oorspronkelijke vestiging, speelde volgens de Vlaamse rulingdienst geen rol.

Arrest hof van beroep van 30 november 2021: verkooprecht niet verschuldigd

Het feitenmateriaal dat voorlag in deze casus is gelijklopend aan het feitenmateriaal van de voorafgaande beslissing nr. 16045. Een bedrijfsleider gaat in 2003 met zijn vennootschap over tot de gesplitste aankoop van een onroerend goed: de vennootschap koopt het vruchtgebruik voor vijftien jaar, terwijl de bedrijfsleider de blote eigendom koopt. Kort voor het verstrijken van deze duurtijd wordt tussen de bedrijfsleider en de vennootschap bij notariële akte overeengekomen de duurtijd te verlengen tot de toenmalige maximale duurtijd van dertig jaar, tegen een vergoeding van 266.500,00 euro. VLABEL is de mening toegedaan dat het verkooprecht verschuldigd is op de vergoeding die de vennootschap aan de bedrijfsleider heeft betaald voor de verlenging van het vruchtgebruik, en vestigt een aanslag voor een bedrag van 26.650,00 euro.

De vennootschap tekent bezwaar aan tegen deze aanslag en meent dat dit verkooprecht niet verschuldigd is bij gebreke aan een overdragende overeenkomst. VLABEL houdt vast aan haar standpunt dat de akte een nieuwe overeenkomst uitmaakt, waarbij opnieuw over een zakelijk recht op een onroerend goed is beschikt. Het bestaand vruchtgebruik werd gevestigd door de toenmalige verkoper op het moment dat de vennootschap en de bedrijfsleider het vastgoed gesplitst hebben aangekocht, terwijl de verlenging van het vruchtgebruik wordt toegestaan door de bedrijfsleider, een andere persoon dus dan diegene die het vruchtgebruik initieel heeft gevestigd, aldus VLABEL.

De betwisting komt uiteindelijk voor het hof van beroep van Gent. Het hof wijst erop dat in de oorspronkelijke akte niet de verkoper het vruchtgebruik heeft gevestigd, maar de kopers onder elkaar zijn overeengekomen om de blote eigendom, respectievelijk het vruchtgebruik, te kopen. De bedrijfsleider was bijgevolg van meet af aan initiële eigenaar van de blote eigendom, en alleen hij kon akkoord gaan om het terugkeren van het vruchtgebruik uit te stellen met vijftien jaar. Volgens het hof maakt dit akkoord geen overdracht uit, maar een bevestiging of het behouden van een bestaande toestand. Het hof besluit dat er bij een verlenging van het vruchtgebruik lopende het oorspronkelijk gevestigde vruchtgebruik niet is voldaan aan de voorwaarde van een overdragende overeenkomst en er bijgevolg geen verkooprecht verschuldigd is.

Arrest Hof van Cassatie van 24 januari 2025: verkooprecht niet verschuldigd

VLABEL liet het hier niet bij en tekende cassatieberoep aan. VLABEL argumenteerde in cassatie dat het voor de verschuldigdheid van het verkooprecht volstaat dat de overdrager op het ogenblik van de verlenging eigenaar is en, voor het verstrijken van het oorspronkelijk gevestigde vruchtgebruik, in zijn hoedanigheid van eigenaar beschikt over het toekomstig vruchtgebruik.

Het Hof van Cassatie verwerpt evenwel het cassatieberoep van VLABEL en besluit kort en krachtig dat een overeenkomst tot verlenging van vruchtgebruik enkel de duurtijd van het oorspronkelijk vruchtgebruik wijzigt, en bijgevolg geen bijkomende overdracht van een zakelijk recht tot gevolg heeft (Cass. 24 januari 2025, F.22.0125.N)

Met dit cassatiearrest komt een einde aan de jarenlange discussie tussen belastingplichtigen en VLABEL. VLABEL heeft inmiddels het arrest van het Hof van Cassatie op haar website gepubliceerd. Ook blijkt VLABEL de hangende bezwaarschriften in te willigen. Concreet heeft dit tot gevolg dat de verlenging van een vruchtgebruik niet belast wordt met het verkooprecht van (thans) 12%, doch slechts het algemeen vast recht van 50,00 euro verschuldigd is. Bij verdere vragen zijn we u graag van dienst.

Jan Sandra en Charles Petit

Volg ook onze IMPOSTO Tax Talks, ook op LinkedIn