Introductie

Eind oktober 2018 werd de Universal Postal Union (UPU) opgeschrikt door een aankondiging van de Trump-administratie met plannen om de UPU te verlaten.[1] De aanleiding hiertoe was het gunsttarief dat China genoot op vlak van vervoerskosten omdat het binnen de UPU als een ontwikkelingsland beschouwd wordt. Deze gunstpositie leidde tot verhoogde import van Chinese goederen naar de Verenigde Staten, hetgeen de lokale Amerikaanse producenten ten nadele kwam.[2] De conditio sine qua non die de Verenigde Staten stelde om in de UPU te blijven, was een nieuwe overeenkomst met betrekking tot de vervoerskosten.[3] Uiteindelijk werd er een compromis gesloten en zullen landen die meer dan 75,000 ton per jaar importeren vanaf januari 2021 zelf hun kosten kunnen bepalen.[4] Dit dispuut biedt echter stof tot nadenken: is het concept ‘ontwikkelingsland’ nog up-to-date en kan het China van vandaag nog wel als ontwikkelingsland aanzien worden?

Een definitie

De term ‘ontwikkelingsland’ kent zijn oorsprong uit de termen ontwikkeling en derde wereld.[5] Het consolideerde zich in de postkoloniale periode en werd verder ontwikkeld doorheen de geschiedenis van de globalisering waarbij het altijd de arme, niet-geïndustrialiseerde naties heeft vertegenwoordigd.[6] Verder impliceert deze term dat landen het vooruitzicht hebben de status van ‘ontwikkeld land’ te zullen bereiken in de toekomst.[7] In vele gevallen is het oude ontwikkelingsdoel dat men voor ogen had reeds bereikt en is de terminologische tweedeling een hol concept waardoor het absurd is om de ‘ontwikkelingswereld’ nog steeds te beschouwen als een wereld waarin geen vooruitgang geboekt is geweest in de voorbije decennia.[8]

Tot op heden wordt er geen algemene definitie verstrekt door de VN voor de term ‘ontwikkelingsland’ en voor termen zoals ‘armoede’ en ‘welvaart’ die bijdragen tot de geografische categorisering.[9] De terminologie wordt in de VN eerder gebruikt voor een statistisch gemak.[10] Los van het praktische nut ervan en de mens zijn fundamentele binaire drang, vervullen de term en zijn impliciete historische en psychologische connotatie geen nut meer. De wereld is niet meer verdeeld in twee en het principe van “West and the rest” is al lang achterhaald.[11] Deze actuele misvatting weerhoudt onder meer ondernemingen ervan opportuniteiten te vinden en zorgt ervoor dat geld zijn weg niet vindt naar de armste mensen.[12]

Is China een ontwikkelingsland?

Om te weten wat beschouwd wordt als een ontwikkelingsland in de UPU, moet er gekeken worden naar de schakel met de WHO. Het doel van de WHO, waarvan China al sinds 2001 lid is, betreft de integratie van ontwikkelingslanden in een multilateraal handelsstelsel.[13] Het algemene idee om ontwikkelingslanden toe te laten tot de WHO was om jonge industrieën te beschermen.[14] Deze beginselen zijn vastgelegd in de GATTS-overeenkomst, waarin de afgelopen vier decennia de juridische discipline die van toepassing was op de ontwikkelingslanden vrijwel geheel is verdwenen.[15]

De WHO zelf kent geen definitie van wat een ontwikkelingsland is waardoor een land zichzelf naar eigen goeddunken ‘ontwikkelingsland’ kan noemen.[16] De VS waren destijds al sterk gekant tegen bepaalde voordelen die deze ontwikkelingslanden kregen, wat zich vertaalt in het hedendaagse geschil tussen de Verenigde Staten en China. Zowel de Wereldbank als het IMF beschouwen China als ontwikkelingsland aangezien het Chinese inkomen per capita US$7,594 bedraagt tegenover de minimumgrens van US$12,275 om als ontwikkeld land gedefinieerd te worden.[17] Bovendien leven er 373 miljoen Chinezen onder de armoedegrens van US$5,5 per dag.[18] Doordat China nog steeds een ontwikkelingsland is en van de daarbij horende voordelen kan genieten,[19] heeft het een competitieve industrie tot stand kunnen brengen en een gestabiliseerde toegang tot buitenlandse markten gecreëerd.

Een feitelijke benadering

Het louter beschouwen van China als ontwikkelingsland is inaccuraat aangezien verschillende academici een genuanceerde visie verdedigen dat China zowel kenmerken van een ontwikkelingsland als van een ontwikkeld land vertoont.[20]

Het initiële doel van China’s ‘opening up strategie’, in de jaren ’70, was het dichten van de enorme ontwikkelingskloof door de ontwikkeling van sterke Chinese bedrijven en de uitbouw van een wereldeconomie.[21] Daarnaast werd haar groei grotendeels gerealiseerd door directe buitenlandse investeringen.[22] Bijgevolg is China’s BBP tot op heden 227 maal gegroeid.[23] Chinese bedrijven zoals Alibaba[24] zijn grote spelers geworden op wereldniveau en maakten aldus van China een onverbiddelijke exportmogendheid.[25] Vandaag is de Chinese economie de tweede grootste met een BBP van US$13,608 biljoen (2018).[26] Meer zelfs, academici durven te stellen dat de Chinese economie de Amerikaanse in de nabije toekomst zal voorbijsnellen. Hierdoor is China zowel op economisch als op politiek niveau de grootste concurrent van de Verenigde Staten.[27]

Daar het onzeker is of China betrouwbare data verschaft, oordelen academici dat het steunen op louter economische indicatoren onvoldoende is om China’s ontwikkelingsstatus te beoordelen.[28] Derhalve is een mogelijke alternatieve indicator de levensduur en -verwachting van de Chinese populatie die vandaag vergelijkbaar is met die van de Verenigde Staten.[29] Academici stellen dat de arme agrarische delen van West-China als ontwikkelingsland gedefinieerd dienen te worden. A contrario, kunnen de grootsteden aan China’s oostkust als ontwikkeld land beschouwd worden.[30]

Conclusie

Enerzijds kan er geconcludeerd worden dat het begrip ‘ontwikkelingsland’ verouderd is en niet meer representatief voor landen die sinds de postkoloniale periode als dusdanig werden beschouwd. Met betrekking tot het beschouwen van China als een ‘ontwikkelingsland’ is er vanuit een feitelijk perspectief anderzijds een grote nuance vereist: hoewel het Chinese inkomen per capita nog steeds zeer laag ligt en een enorme hoeveelheid van de bevolking onder de armoedegrens leeft, is de Chinese economie ondertussen de op een na sterkste ter wereld, waardoor het zijn geopolitieke invloed exploiteert.

Auteurs: Julien Creytens, Auriane Van Liedekerke, Cyro Vangoidsenhoven & Wietse Vanpoucke