Als reactie op de toenemende schaarste van goederen en pijnlijke exclusies die wegens het eigendomsrecht daarvan het gevolg zijn, heeft in de eenentwintigste eeuw de praktijk van de ‘commons’ of van het ‘gemeengoed’ steeds meer aan belangstelling gewonnen. Een van de belangrijkste brandend actuele ‘commons’ slaat op de nieuwe communale woonvormen als cohousing, coliving, Community Land Trust en de wooncoöperatie.

Historische schets

In de westerse landen zijn , vereenvoudigd voorgesteld , de meeste wegen vandaag publiek , de huizen overwegend privaat. Deze quasi economische wetmatigheid vindt haar wortels in de Franse revolutie toen grondbezit uit haar oude feodale harnas werd bevrijd en eigendom tot het hoogste recht gepromoveerd. De boeren en de handwerklieden, die in de revolutie hadden geholpen om de adel te onttronen, kwamen echter zelf onder de wielen en moesten ervaren dat de strijd voor vrijheid van eigendom zonder gelijkheid de uitsluiting van vele kapitaal-lozen met zich zou brengen.

Groeiende schaarste op de woningmarkt

De eigendom van een woning is vanzelfsprekend één van de belangrijkste bezittingen van een mens omdat het hem de mogelijkheid biedt zich hier geheel te ontplooien en ongecompliceerd zijn gang te gaan. Dit ideaal van exclusief bezit is echter onder druk komen te staan door het oplopend tekort aan ruimte voor betaalbare individuele wooneenheden in verhouding tot de bevolking . Op het vlak van onroerend goed zien we dat dit stap voor stap heeft geleid tot een toenemende schaarste en ongelijkheid in de huisvesting.

Op zoek naar alternatieven

Onder impuls van een groeiend aantal mensen met lege handen heeft de frustratie geleidelijk aan een beweging in gang gezet die ijvert om nieuwe woonpaden te betreden, die streeft naar een meer communaal egalitair bezit van onroerend goed. Finaliteit van deze beweging is de ontwikkeling van nieuwe democratische en betaalbare woonvormen. Men is in die zoektocht uit gekomen bij communale woonvormen die alternatieve goedkopere woonmogelijkheden bieden. Het gaat in het bijzonder om Cohousing , Coliving , Community Land Trust en Wooncoöperatie .

Cohousing

De koppositie binnen deze nieuwe woonvormen wordt ingenomen door cohousing , een internationaal erkende beweging die steeds vaker aan bod komt in de masterplannen rond nieuwe stedenbouwkundige ontwikkelingen.

Cohousing is een hedendaagse vorm van betaalbaar wonen, waarbij een aantal naburige gezinnen of alleenstaanden samen een woongemeenschap stichten van zelfstandige privéwoningen die zodanig zijn ontworpen en gepositioneerd dat ze de bewoners stuwt naar sociaal contact via onderling afgestemde specifieke gemeenschappelijke ruimten, voorzieningen en faciliteiten. De woningen zijn doorgaans kleiner dan anders, maar de verminderde oppervlakte wordt substantieel gecompenseerd door een aantal gemeenschappelijke delen, waarvan de deelnemers samen gebruik maken. Daardoor kan cohousing goedkoper zijn dan traditioneel wonen omwille van de schaalgrootte, het slimmer ruimtegebruik en de kostenbesparingen gedurende het samen wonen.

Bijkomend zorgt een cohousing-project voor verbinding tussen alle generaties en leeftijden. Aan de diverse communale gebruiksvormen van onroerend goed zitten heel wat bijzondere bouwkundige , economische en juridische aspecten. Bovendien worstelen de starters nogal eens met lokale beleidsdoelstellingen en bouwverordeningen, maar die niettemin overwonnen worden wanneer men de nuances kent.

Andere woonvormen in de commonsbeweging

Naast cohousing zijn er nog talrijke andere nieuwe woonvormen binnen de wereldwijde commons-beweging, die gericht is op verandering door het vergemeenschappelijken van zaken teneinde te komen tot meer sociale gelijkheid en rechtvaardigheid. Denk onder andere aan coliving, de community land trust en de wooncoöperatie. Het zijn opkomende fenomenen die er toe bijdragen de bestaande klassieke vastgoedstructuren te veranderen via vindingrijke rechtsfiguren als mede- en deeleigendom of, wanneer juridische gedeelde eigendom niet kan worden gehaald , via soepele gebruiksrechten op onroerend goed.

Door een grondige kennis te bekomen over de recepten tot het communaal gebruik van onroerend goed en deze kennis toe te passen in de praktijk , hoeven er door deze omslag niet langer achterblijvers te zijn. Het handboek Communale gebruiksvormen of commons van onroerend goed – Cohousing, Coliving, Community Land Trust, Wooncoöperatie, Coworking vormt wezenlijk het referentiewerk voor al wie wil inspelen op de nieuwe woonvormen en bevat talrijke aanbevelingen hoe men precies met een project van start tot finish moet omgaan.

Roland Timmermans, advocaat