Het zesde TBF Forum (Tijdschrift Beleggingsfiscaliteit) van 16 juni 2023 stond in het teken van datamining in fiscalibus. Eminente sprekers stelden pertinente vragen over deze problematiek: Welke moderne wapens heeft de fiscus tegenwoordig ter beschikking? Hoe zit het met de inzet van AI en hoe worden de rechten van de belastingplichtige daarbij gewaarborgd? Een greep uit de interessante punten die de sprekers aanstipten[1].

Dirk Coveliers (hoofdredacteur TBF) leidt in. Artificial Intelligence beïnvloedt steeds meer aspecten van ons leven. Ook de manier waarop de fiscus belastingen heft. Dit heeft uiteraard duidelijke voordelen zoals efficiëntie in heffing en invorderingen van belastingen. Maar er zijn natuurlijk ook de risico’s voor de belastingplichtigen: worden zijn recht op privacy en zijn andere fundamentele rechten nog wel gerespecteerd. We moeten er waakzaam voor blijven.

Wat weet de fiscus van uw vermogen?

Vincent Vercauteren (advocaat Tiberghien) legt eerst bloot wat de fiscus nu al weet van uw vermogen. Mocht dat uiteenzetting getiteld zijn “wat weet de fiscus niet over uw vermogen”, ze zou heel wat korter zijn. De fiscus heeft daarvoor drie bronnen: (i) wat de belastingplichtige zelf moet aangeven, (ii) aangifteverplichtingen van derden, zoals banken en notarissen en (iii) informatie waar de fiscus zelf toegang toe heeft, automatisch of op verzoek.

Wat betreft de aangifteverplichtingen van de belastingplichtige zelf gaat het onder andere over de meldingsplicht voor buitenlandse rekeningen en juridische constructies, de aangifte van buitenlandse onroerende goederen, de jaarlijkse taks op de effectenrekeningen (JTER) en de verplichte melding bij het Centraal Aanspraakpunt (CAP) en het UBO-register.

Verplichtingen van derden zijn o.a. de common reporting standards (CRS) ontwikkeld door de OESO om wereldwijde informatie-uitwisseling over financiële rekeningen mogelijk te maken in de strijd tegen internationale belastingontduiking. Uit de Verenigde Staten komt daarnaast de FATCA (Foreign Account Taks Compliance Act) die ook rapporteringsverplichtingen oplegt. Dit zijn twee voorbeelden van verplichtingen die op financiële instellingen rusten, maar ook op notarissen rusten heel wat verplichtingen (denk bv. aan de notariële databank).

Ten slotte heeft de fiscus ook nog heel wat informatie waartoe hij direct toegang heeft. Zo kan de fiscus gegevens opvragen uit het CAP en heeft hij toegang tot het UBO-register. (De algemene publieke toegang tot het register werd door het Europees Hof van Justitie afgeschoten, maar de fiscus houdt wel toegang).

AI als nieuw technologisch wapen van de fiscus?

Eigenlijk mogen we niet spreken van “nieuwe” technologische wapens van de fiscus, stelt David Hadwick (doctoraatsonderzoeker Digitax, UAntwerpen) omdat sommige van deze wapens al twintig jaar in het arsenaal van de fiscus zijn terug te vinden.

De eerste wettelijke definitie van dataminingvinden we terug in artikel 5 van de wet van 3 augustus 2012 houdende bepalingen betreffende de verwerking van persoonsgegevens (gewijzigd door de wet van 5 september 2018 tot oprichting van het informatieveiligheidscomité), “het op geavanceerde wijze zoeken naar informatie in grote gegevensbestanden”. Het is een weinig concrete definitie. Wat is bijvoorbeeld op “geavanceerde wijze zoeken”? Het kan gaan zowel om een volledig automatische als deels manuele behandeling van de gegevens.

Ook AI speelt al een rol bij de fiscus. De Belgische fiscus zet niet in op reinforcement learning. Voor deze vorm van AI heb je gigantische hoeveelheden data nodig en is bovendien erg duur, wat het voor de fiscus momenteel minder efficiënt en interessant maakt.

Toch maken over heel Europa belastingdiensten al gebruik van AI. Zo zetten de Duitse, Spaanse, Finse en Letse fiscus een chatbot in. Dit kan de vragen die belastingplichtigen anders aan ambtenaren stellen met 75 à 90% reduceren. Wat uiteraard een grote efficiëntiewinst oplevert, zonder dat de dienstverlening in het gedrang komt of de rechten van de belastingplichtigen worden geschonden.

Een andere zaak is het fenomeen van webscraping waarbij de fiscus AI inzet om automatisch gegevens te verzamelen van belastingplichtigen via social media-kanalen, e-commereplatformen (Airbnb, eBay, Amazon), satellietbeelden van GoogleMaps, … Hier loeren wel duidelijk gevaren: het neigt meer naar data fishing, welke gegevens worden verzameld en hoe is weinig transparant, er zijn onvoldoende duidelijke grenzen, …

Projecten van de Europese Unie

De Europese Unie zet fel in op administratieve samenwerking. Astrid Van Mierlo (Deputy Head of Unit at the European Commission Directorate General for Taxation and Customs Uninons) licht enkele projecten en voorstellen toe. De reeks opeenvolgende richtlijnen is ondertussen toe aan DAC8. Deze Directive on Administrative Cooperation focust op fair taxation van inkomsten uit crypto-assets en wil daarnaast de samenwerking verder verbeteren en efficiënter maken.

Twee interessante projecten zijn FASTER en SAFE. FASTER heeft een dubbele doelstelling: (i) het efficiënter maken van de procedures inzake voorheffing (withholding taks procedures) en (ii) de lidstaten versterken in hun strijd tegen fiscaal misbruik.

Maatregelen tegen witwassen

Roger Kaiser (Senior policy advisor, European Banking Federation) analyseert de maatregelen in de strijd tegen witwassen. Het huidige kader blijkt inefficiënt. Slechts 1% van de gelden wordt verbeurdverklaard, terwijl 95% van de automatisch gegenereerde ‘alerts’ vals positief zijn. Wettelijk ingrijpen is vereist om de regels te harmoniseren. Daarnaast moet er een antiwitwasautoriteit komen die de strijd kan coördineren.

Panel en debat

Na de uiteenzettingen ging een panel experts in debat met de aanwezigheden. Prof. Dr. Sylvie De Raedt (Digitax, Uantwerpen) zette de discussie nog eens op scherp: hoe zit het precies met het inzamelen en verwerken van informatie over belastingplichtigen? Margaux Smets (adviseur fraudebestrijding Kabinet minister Van Peteghem) lichtte toe hoe de menselijke factor altijd cruciaal blijft. Ook bij datamining. Zo gebeurt de selectie van risicoprofielen nog altijd op basis van de input van experts. Philippe Vanclooster (lid van de Raad van het ITAA, voorzitter van de fiscale cel van het ITAA, voorzitter van het Professional Affairs Comité van het CFE Tax Advisers Europe) bekijkt het dan weer vanuit het standpunt van de belastingplichtigen. Hiermee is het startschot voor een geanimeerd debat gegeven.

Wim Putzeys, hoofdredacteur Jubel

Referenties

[1] Dit verslag probeert naar best vermogen de krachtlijnen van de uiteenzettingen van de experten weer te geven. Uiteraard voegden ze tijdens hun mondelinge uiteenzetting nog vele interessante bedenkingen, nuances en voorbeelden toe.