De advocaat is een onafhankelijk beoefenaar van een vrij beroep, dat door de wetgever en de beroepsorde wordt gereglementeerd, gecontroleerd en gehandhaafd en dit op basis van wettelijk omschreven beginselen en kernwaarden. In de eenentwintigste eeuw wijzigden de opdracht en organisatie van het advocatenberoep snel. Communautaire ordes met regulerende bevoegdheid werden opgericht, ministeriële experten werden aangesteld, met een lijvig werk over de modernisering van het beroep als resultaat.

De advocaat werd onder invloed van mondiale en Europese wetgeving een ondernemer die publiciteit kan voeren en multidisciplinair samenwerken. De Orde werd op haar beurt een ondernemersvereniging. Dit alles heeft het beroep zeer grondig gewijzigd.

De onverenigbaarheden werden aangepast en de advocaat kan nu, naast zijn kerntaak als advocaat en na voorafgaande melding, een andere activiteit uitoefenen. Niettemin moeten bij die andere activiteit ook de basisbeginselen van waardigheid, rechtschapenheid en kiesheid die aan het advocatenberoep ten grondslag liggen en die een behoorlijke beroepsuitoefening moeten waarborgen, gerespecteerd blijven. Uniformiteit in de beslissingen van de onderscheiden balies is hier aangewezen.

Het feit dat de advocaat ondernemer is geworden belast hem met uitgebreide informatieplichten inzake witwaspreventie, UBO, precontractuele informatie, GDPR en zeker inzake zijn erelonen. De oude eenzijdige partijbeslissing en het criterium van de billijke gematigdheid bij de bepaling van het ereloon hebben na ruim twee eeuwen hun tijd echt wel gehad. Hier dringt wetgevend initiatief zich op. De deontologie kan haar deel van het werk ook uitvoeren, met name door een advocatenovereenkomst of een opdrachtbrief op te leggen als noodzakelijk onderdeel van een behoorlijke beroepsuitoefening.

De advocaat kan als ondernemer ook failliet worden verklaard. Daags nadien kan hij wel hervatten en de behoorlijke beroepsuitoefening vereist toch een bepaalde financiële onafhankelijkheid. Dit spanningsveld zal zich in de nabije toekomst verder ontwikkelen.

Wat de uitoefening van het beroep betreft is 34% als solopraktijk georganiseerd, 26% als kostendelende groepering en 40% als associatie.

Na vele jaren zijn onder impuls van het cassatiearrest van 25 september 2003 en mits naleving van strikte bepalingen wel multidisciplinaire groeperingen en netwerken toegelaten en gereguleerd. Vreemd kapitaal en de associatie met niet-advocaten blijven vooralsnog verboden. Is het wel opportuun dat de Orde van Vlaamse Balies daartoe verder liberaliseert, waardoor het risico wordt genomen tot uitvlakking van de onafhankelijkheid en van het beroepsgeheim? De vraag stellen is ze beantwoorden.

Een verdere noodzakelijke evolutie lijkt wel dat de samenwerkingsverbanden niet alleen als feitelijke realiteit actief zijn, maar dat zij ook een statuut bekomen en derhalve op een tableau worden opgenomen. Hierdoor worden zij onderhevig aan alle rechten en plichten van de deontologie en komen ze ook onder het tuchtgezag.

De reglementen die de Orde als ondernemersvereniging zal maken, zullen moeten voldoen aan de vereisten van evenredigheid en proportionaliteit. De Orde zal daarnaast ook haar onafhankelijkheid moeten bewaken samen met de onafhankelijkheid van de onderscheiden advocaten. Zonder onafhankelijkheid is er immers geen volwaardige advocatuur.

De grootste en permanente werf blijft de strijd voor het uniek beroepsgeheim van de advocaat, dat zowel intern als extern bedreigd wordt. Wil de advocatuur het Grondwettelijk Hof hierbij als bondgenoot behouden, dan zal ze er goed aan doen om zelf overtuigend het bijzondere beroepsgeheim van de advocaat te blijven uitdragen en er zelf geen afbreuk aan te doen.

Het beroepsgeheim is immers inherent aan het beroep van advocaat. Het vormt er de essentie en de kern van want zonder stevig gewaarborgd beroepsgeheim is er gewoonweg geen advocatuur!

Nexus organiseert rond de topics van de deontologie van de advocaat een studieactiviteit, te volgen vanaf 16 maart 2021 – alle informatie via deze link.

Nexus (UAntwerpen)