De advocatuur was nooit kapitaalintensief: met een minimum aan investeringsmiddelen kan een advocaat zijn beroep bedrijven. Advocaten “verkopen” kennis en kennis zit in het hoofd.

De belangrijkste “financiële” uitdaging van advocaten is doorgaans om de gewerkte tijd efficiënt te kunnen factureren en innen. Verloopt dit proces niet efficiënt, dan moeten vennoten al eens wachten om hun tantièmes uitbetaald te krijgen. Maar veel groter worden de cashproblemen meestal niet.

De Belgische advocatuur heeft bovendien geen investeringscultuur. Eerder integendeel. De meeste advocaten letten graag op de “kleintjes”. “Niet te veel kosten maken” klinkt het in nogal wat vennotenvergaderingen. En wat we verdienen, keren we zo snel mogelijk uit aan de vennoten in plaats van te herinvesteren. Men zou kunnen zeggen dat advocaten hun bankier meer vertrouwen dan zichzelf.

Het resultaat is dat de overgrote meerderheid van advocatenkantoren in België ondergefinancierd is. Dat is op zich niet zo’n groot probleem … zolang iedereen hetzelfde spel speelt.

Maar dat is nu net aan het veranderen. De knuppel ligt in het hoenderhok. Alleen, de bewoners van het hok hebben het nog niet door …

De advocatuur wordt almaar kapitaalsintensiever

Om te beginnen wordt de advocatuur, zoals de volledige sector van de vrije beroepen, steeds kapitaalintensiever. Twee onderdelen in het bijzonder:

1. Talent wordt duurder

De advocatuur heeft altijd kunnen rekenen op relatief goedkope werkkrachten: stagiairs en zelfstandige medewerkers, die laatsten soms zelfs nog per uur betaald. Iedereen kent de regel van drie: een medewerker mag ongeveer een derde kosten van wat hij opbrengt. Dat laat de vennoot een mooie marge van 65% (vóór andere kosten).

Maar talent is schaars geworden. Het wordt steeds moeilijker om medewerkers te vinden en de looneisen nemen onfatsoenlijke proporties aan (toch in de ogen van de vennoten). Maar niet alleen de lonen gaan omhoog, ook de verwachtingen van de medewerkers. Ze willen benefits, opleiding, work/life balance, carrièrepaden, functioneringsgesprekken, promotie, etc. Ze solliciteren ook niet meer spontaan: je moet ze “hunten”, hun zieltjes winnen via sociale media, het hof maken en vervolgens fatsoenlijk “onboarden”. Dat kost allemaal niet alleen handen vol geld, het vraagt ook een professioneel human resources kader dat de meeste kantoren niet kunnen of willen bieden. Advocaten die op HR vlak niet kunnen volgen, zien met lede ogen de kwaliteit van hun medewerkers achteruit gaan.

2. Technologie wordt gamechanger

Zolang technologie in een advocatenkantoor bestond uit een fax en enkele computers met een verouderd dossierbeheersysteem, was het nauwelijks een lijn op de resultatenrekening waard.

Maar niemand kan vandaag naar de toekomst kijken en hopen dat het zo wel zal blijven? Alles wat “volume” is, zal gedigitaliseerd worden: verzekeringen, invorderingen, verkeerszaken, contracten, GDPR, standaardconclusies, … Chat GPT vermeld ik dan nog niet eens.

Kijk naar wat er bij de accountants gebeurt, wat er in het notariaat gebeurt … technologie is in die beroepen vandaag reeds een doorslaggevende factor, zowel op vlak van opbrengsten als kosten.

De advocatuur heeft niet de middelen om zich als speler op dit veld te begeven. Het kijkt toe hoe anderen dat wel doen.

Spelers met diepe zakken watertanden op de markt van de vrije beroepen

Wie met een ondernemersblik naar de economische en juridische vrije beroepen kijkt, stelt het volgende vast:

• zeer versnipperde markten, met telkens enkele grote spelers (Big 4, BigLaw), maar vooral met heel veel kleintjes;
• zeer mooie marges, waar men in andere sectoren enkel kan van dromen: EBITDA’s van 30% en (veel) meer;
• technologisch nauwelijks ontgonnen: veel opportuniteiten om manueel werk te digitaliseren.

Juristen zegt dit niet veel, maar economisten weten hoe laat het is: dit is laaghangend fruit, klaar om geplukt te worden.

En het plukken is begonnen:

• Waterland, een investeringsfonds dat een paar miljard kan besteden, is in Moore gestapt. Moore groeide in enkele jaren fors door tot een accounting & consulting dienstverlener met een omzet van 125 miljoen en meer dan 1.000 medewerkers in 30 kantoren. Moore Legal is het verbonden advocatenkantoor.
• Baltisse, het investeringsfonds van de steenrijke familie Balcaen, is in Partners In Accountancy (PIA) gestapt. Onder financiële impuls van Baltisse is PIA Group op enkele jaren tijd uitgegroeid tot een netwerk van 50 kantoren en 850 medewerkers met een breed dienstenaanbod, waaronder juridisch advies.

Op korte termijn zijn zo, vanuit de accountancy, gestuwd door euro’s, grote dienstengroepen ontstaan. Deze groepen gaan niet achter de grote bedrijven, zoals de Big 4 of BigLaw. Ze gaan achter de KMO’s, de overheden en de ondernemers. Ze willen ook niet alleen financiële diensten aanbieden. Ze willen alles aanbieden: financieel, juridisch, strategisch, technologisch, HR, …

Ze hebben diepe zakken: ze kunnen kantoren opkopen, technologie ontwikkelen en implementeren, en strakke processen uitrollen. Ze hebben de HR- professionals die precies weten hoe je generaties y, z en volgende moet aanpakken.

Het zijn maar twee voorbeelden. Het hek is van de dam. Er zullen er nog volgen.

Zonder financiering is de advocatuur een vogel voor de kat

Waar staat de advocatuur in dit gebeuren? Nergens.

• De meeste advocatenkantoren zijn klein en hebben geen investeringsmiddelen. De uurtarieven die ze hanteren behoren tot de laagste van Europa. Hun resultatenrekeningen zijn als ijsbergen in de klimaatopwarming: de marges smelten weg.
• De sterkere Belgische advocatenkantoren die hooggespecialiseerde diensten aanbieden, zijn minder bedreigd en hun vennoten zijn niet snel geneigd om het rijkelijke infuus waar ze aanhangen af te koppelen in ruil voor risico-investeringen.
• Externe investeerders zijn niet welkom.
• Samengaan met andere beroepen? Schoorvoetend en met zeer lange tanden …
• De rde heeft net genoeg geld om de eigen werking te financieren, maar daar stopt het ook.

De advocatuur trekt zo op een fantastische manier de sprint aan voor de accountants, voor investeringsfondsen, voor technologiebedrijven, ja zelfs voor het notariaat (de Federatie van Notarissen is een kapitaalkrachtige, door technologie gefinancierde, coöperatieve).

Winnen zal de advocatuur niet, maar de anderen zullen hen dankbaar zijn en heel wat van de advocaten zullen in ruil mogen meerijden met de winnaars. Moore Legal is vandaag al een van de snelst groeiende advocatenkantoren, omkaderd door een professionele structuur, gefinancierd door Waterland. Should I say mo(o)re?

De advocaten schermen met de deontologie (onafhankelijkheid, beroepsgeheim …) om externe financiering en multidisciplinariteit tegen te houden. Deontologie is cruciaal voor vrije beroepen, laat dat duidelijk zijn. Maar de deontologie zorgt niet voor financiering.

Advocaten kunnen niet blijven “neen” zeggen tegen (financiële) samenwerking. Wil de advocatuur nog zelf aan het stuur blijven van haar toekomst, zal het een positief antwoord moeten zoeken op de vraag: hoe kunnen we de deontologie van de advocaat koppelen aan samenwerking en financiering?

Barend Blondé
Consultant FrahanBlondé

Dit artikel verscheen in het magazine Today’s Lawyer, Nr. 2023/2, jaargang 9.

Info en abonnementsvoorwaarden via deze link.