In dit land is er al lang een gezonde spanning tussen de staatsmachten. Sommige leden van zowel de uitvoerende als de wetgevende macht spreken graag met enig misprijzen over die derde staatsmacht. Het gaat dan over de rechterlijke macht, maar eigenlijk meer in het algemeen over justitie en alle actoren die daarbij betrokken zijn (dus ook de advocaten).  Rechters worden dan omschreven als “activistisch” en advocatenordes snel weggezet als “links-activistische ngo’s”. Maar de voornaamste kritiek is de traagheid en de wereldvreemdheid, die maakt dat justitie alle voeling met de samenleving zou verloren hebben.

De nieuwe wetgevende kamers zijn nog “under construction”. In het Vlaams parlement werd akte genomen van de eedaflegging. Dat verliep rimpelloos, al vond iemand dat ze niet enkel de grondwet zou moeten naleven, maar ook de universele mensenrechten. Een jurist die zoiets hoort wordt daar wat onrustig van. Zou de betrokkene wel weten dat er ook grondrechten in die grondwet staan?

De regeringsvorming lijkt op dit ogenblik op elk niveau een moeilijke klus. Op federaal niveau beweren informateurs discreet contacten te leggen, alleen weet niemand met wie en waarover.  Op Vlaams niveau zou de grootste partij gesprekken leiden, maar niemand weet waarover. Alle  politici wijzen op de vereiste discretie en ze worden zowaar veroordeeld tot bescheidenheid. Intussen zijn er geen regeringen, of toch minstens geen krachtdadig beleid. Enkel lopende zaken, voorzichtige zaken of zo u wil aflopende zaken.

Het is een luxe die justitie zich als derde macht niet kan veroorloven. Advocaten en rechters kunnen niet plots van de aardbol verdwijnen om ondergronds oplossingen voor zelfgecreëerde problemen te blijven uitstellen met een of ander duister schimmenspel. Ook zonder parlement en regering blijven advocaten zaken pleiten en rechters beslissingen nemen.  Iedere dag worden talloze zaken gepleit en komen er uitspraken. Daar zijn zaken bij die moeilijk oplosbaar zijn, bijvoorbeeld omdat de feiten bijzonder complex en niet eenduidig zijn of omdat de toe te passen rechtsregel onbegrijpelijk of onsamenhangend is.  Dan kan de Koning geen soelaas bieden met even wat informateurs aan te stellen en daarmee voorlopig het probleem voor zich uit te schuiven.  Justitie kan ook niet onder de radar verdwijnen om wat in de  schaduw te boksen. Wanneer ze dat overigens wel doet, is er terechte kritiek. Maar mag de kritiek nu ook andersom: Weet u eigenlijk hoe het nu zit met de Vlaamse en federale regeringsvorming?

Advocaten en rechters doen verder met hun beperkte middelen, ook wanneer er geen pasklare oplossingen zijn. Een vrederechter vond dat een sociale huisvestingsmaatschappij een privébedrijf kan inschakelen om na te gaan of iemand die een sociale huurwoning kreeg toegewezen ook niet in het buitenland onroerende goederen heeft. Het gaat over een uitspraak van één vrederechter in één concrete zaak. Die rechter heeft de knoop doorgehakt, omdat hij dat moest. Het is zijn job, ook al is de wet onduidelijk. Sommige media zien er een politiek statement in. Zij dwalen. De rechter kan niet even enkele maanden zoals een informateur de grenzen aftasten van wat mogelijk en in die zaak wenselijk zou zijn.

Deze week werd ook een verkozen parlementslid opgepakt en voor de onderzoeksrechter gebracht. Hij legt pas later deze week zijn eed af en is dus nog niet onschendbaar. Hij werd op het einde van het verhoor in verdenking gesteld. Vanuit de politieke wereld vonden sommigen dat manipulatief.  Dat zouden ze zeker gezegd hebben indien de ondervraging in volle verkiezingscampagne zou hebben plaatsgevonden. Er is immers voor een politicus nooit  een neutraal moment om te worden ondervraagd, maar dat kan toch niet betekenen dat die betrokkene nooit ter verantwoording zou kunnen worden opgeroepen?

De rechter beslist in alle onafhankelijkheid en op basis van het dossier dat hij als enige volledig kent. In die zaak werden (zo meldde de pers) naast de inverdenkingstelling twee voorwaarden opgelegd: geen contact met der pers en een bezoek aan de Dossin-kazerne in Mechelen. Enkele uren later zat de advocaat van het toekomstig parlementslid in de TV-studio: advocaten kunnen dus niet worden gemuilkorfd. De voorwaarde van een bezoek aan een plek waar de Holocaust wordt herdacht kan verbazing wekken in deze fase van het onderzoek, waar het vermoeden van onschuld toch primordiaal lijkt.  Maar het kan misschien ook voor de informateurs inspirerend werken: als u geen uitweg meer vindt voor de situatie, ga eens op bezinning. Luc De Vos van Gorki dacht dat de middenstand het land regeerde. Dat ze zich nu vooral door een advocaat laten bijstaan, dat is beter dan ooit tevoren.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een persoonlijke beschouwing over justitie.