Het gemiddelde bedrijf is druk bezig met groeien en winstgevend zijn. Of in economisch uitdagender tijden: met het schip op koers houden. Niet onlogisch dat duurzaamheid bij vele bedrijfsleiders onderaan de agenda bengelt, of gewoonweg niet op de radar staat. Zij die toch iets met die ‘trend’ willen doen, droppen het gemakshalve op de waslijst van iemand die nu al te weinig uren in een werkdag heeft. “Je andere werk gaat wel voor.” Of het belandt als pet project op het bord van de meest sociaal geëngageerde collega. “Jij recycleert toch je afval, hé?”. Resultaat: fundamenteel verandert er niks. Heel misschien verschijnt er met het nodige trek-en-sleurwerk een generieke pagina op de website die de komende jaren dienst kan doen als window dressing. Maar met een goedkoop potje faire semblant overtuig je de kritische waarnemer niet. Je jaagt hem/haar/hen misschien wel tegen je in het harnas, mogelijk met onherstelbare schade tot gevolg. Kan de bedrijfsjurist hierin dan misschien een sturende rol spelen?

Lange baan of lange termijn?

Bedrijven die matuurder zijn – niet noodzakelijk in omvang, maar wel in strategisch denken – hebben intussen wel begrepen dat ze maar beter een échte prioriteit maken van duurzaamheid. Niet “als we eens tijd hebben”, maar nu. Wat niet wil zeggen dat dat inzicht daarom altijd voortkomt uit de behoefte om maatschappelijke verandering teweeg te brengen of de planeet te redden. Veelal is de doorslaggevende drijfveer de steeds luider wordende roep van (potentiële) investeerders om in te zetten op wat zij over het algemeen ESG noemen (Environmental, Social en Governance). Wat ook kan is dat klanten nadrukkelijker te kennen geven dat ze duurzamere producten en diensten verwachten. En dan is er nog de niet-aflatende war for talent en het besef dat zeker de jongere generaties het belangrijk vinden om te werken voor bedrijven die hun persoonlijke waarden delen en verder denken dan hun commerciële neus lang is. Meer nog: die zich publiek durven uitspreken over maatschappelijke thema’s. Zo belangrijk dat bijna de helft van hen zelfs bereid is een deel van hun salaris in te leveren. Vreemd volkje, die millennials en Gen Z’ers.

Jongere generaties vinden het belangrijk om te werken voor bedrijven die hun persoonlijke waarden delen. Meer nog: die zich publiek durven uitspreken over maatschappelijke thema’s

Laat er geen misverstand over bestaan: op zich zijn dat ook allemaal zeer valide beweegredenen voor een bedrijf om met duurzaamheid aan de slag te gaan. Alleen riskeer je wel dat de aandacht verslapt zodra de druk – minstens schijnbaar – van de ketel is. En dat kortetermijndenken is net het omgekeerde van wat je met een duurzaamheidsbeleid tracht te bereiken. Je wil dat het ingebed is in de bedrijfsstrategie en de volledige waardeketen omvat. Dat het vervat zit in alles wat je doet. Uiteraard bepaal je zelf hoe ver je wil gaan, maar de voordelen van een duurzaamheidsbeleid komen pas echt tot uiting als je voldoende ambitieus bent en je doelen consequent en systematisch blijft nastreven.

Bedrijf zkt. duurzaamheidsspecialist

Wil je duurzaamheid op de bedrijfsagenda krijgen en daar houden, dan heb je iemand nodig die bereid is er tijd en energie in te investeren. Niet als opoffering, maar als doelbewuste keuze. Elk project heeft een projectmanager nodig, en al zeker als het financiële rendement ervan niet glashelder is. Tijd voor een zoekertje, dus.

Gezocht: iemand die het belang van duurzaamheid aanvoelt en weet over te brengen aan anderen. Volgende vaardigheden zijn geen absolute vereiste, maar wel een plus: interdisciplinair kunnen (samen)werken, leiderschap en zin voor initiatief tonen, sterk zijn in bemiddeling, strategisch en analytisch kunnen denken en ervaring hebben op het vlak van stakeholder- en changemanagement.

Ik argumenteer niet dat de bedrijfsjurist dé perfect fit is voor deze rol. Duurzaamheid covert de meest diverse thema’s. In de opleiding van de (bedrijfs)jurist zullen thema’s als veiligheid op de werkvloer, eerlijke arbeidsvoorwaarden, gegevensbescherming en fraudebestrijding vermoedelijk wel kort de revue gepasseerd zijn. Of topics als groene energie, mentale gezondheid en inclusie op de werkvloer tot de algemene kennis behoren is dan weer twijfelachtig. En toch, kijk je naar de vacature hierboven, dan is de bedrijfsjurist zeker een te verdedigen optie. Minstens voor zover er geen plannen zijn om een fulltime chief sustainability officer aan boord te halen. Wat je – laten we eerlijk zijn – in de gemiddelde kmo onmogelijk verkocht krijgt.

Pleidooi voor (en door) de bedrijfsjurist

De bedrijfsjurist als kandidaat-trekker van het duurzaamheidsproject, dus. Waarom? Eerst en vooral natuurlijk omdat er – zeker in Europa, maar ook daarbuiten – een hoop wetgeving is en vooral zit aan te komen rond duurzaamheid, die bedrijven verplicht om transparanter te communiceren over hun inspanningen, bijvoorbeeld op het vlak van diversiteit in het bestuur. Het is vanzelfsprekend de taak van de bedrijfsjurist om een zo goed mogelijk beeld te hebben van alle wettelijke verplichtingen die de onderneming moet, en in de toekomst zal moeten nakomen. Proactiviteit zit de bedrijfsjurist dus in de genen.

Er zit een hoop wetgeving aan te komen rond duurzaamheid, die bedrijven verplicht om transparanter te communiceren over hun inspanningen

Verder doet de bedrijfsjurist als bewaarengel van de onderneming per definitie al dagelijks aan langetermijndenken en risicobeperking. De bedrijfsjurist denkt na hoe een actie of beslissing vandaag de positie van het bedrijf in de toekomst kan impacteren. Kan X de reputatie van het bedrijf schaden? Brengt Y op termijn de winstgevendheid van het bedrijf in het gevaar? Kan Z leiden tot claims of boetes?

Als één van de functies met een ondernemingsbrede kijk, houdt de bedrijfsjurist er van nature een holistische aanpak op na. Het advies van een vaardige bedrijfsjurist gaat verder dan het juridische alleen.

Tot slot zitten principes als eerlijkheid, transparantie en verantwoordelijkheid ingebakken bij de bedrijfsjurist. Uiterst waardevolle kwaliteiten aangezien duurzaamheid gepaard gaat met een grote dosis bedrijfsethiek. Dat alles maakt van de bedrijfsjurist een geschikte coördinator van het duurzaamheidsproject, of toch minstens een zeer nuttige stem aan de tafel.

Een gewaarschuwd bedrijfsjurist is er twee waard

Dan richt ik me nu rechtstreeks tot alle bedrijfsjuristen die zich geroepen voelen het duurzaamheidsproject binnen hun bedrijf in handen te nemen.

Belangrijk is dat de je de beslissing om het duurzaamheidsproject te leiden weloverwogen neemt. Weet dat het een werk van lange adem zal zijn dat de nodige tijd zal innemen

Belangrijk is dat de je de beslissing om het duurzaamheidsproject te leiden weloverwogen neemt. Weet dat het een werk van lange adem zal zijn dat de nodige tijd zal innemen, eventueel ten koste van andere zaken. Verifieer of je ook de zegen van het bestuur en het management hebt. Vinden ze duurzaamheid “niet juridisch genoeg” en heb je volgens hen “belangrijker dingen te doen”, dan zoek je beter iemand anders.

Weet ook dat je moeilijke gesprekken zal moeten voeren. Duurzaamheid is gelaagd. Het raakt aan de kern van het bedrijf én jezelf. Je kan je professionele taak als projectleider niet loskoppelen van je persoonlijke overtuigingen. Je moet trouw kunnen blijven aan beiden. Een onderbouwde discussie voeren over een inclusief HR-beleid is bijvoorbeeld lang niet hetzelfde als een juridisch advies formuleren.

Besef tot slot – en dat geldt trouwens bij uitbreiding voor het bestuur en het management – dat je duurzaamheid beter niet met een compliance- of riskmanagementbril bekijkt. Dan zeg je eigenlijk impliciet dat je het doet omdat het moet. De wet niet naleven is een risico en dat risico willen we niet nemen. Is dat de insteek, dan blijft duurzaamheid eerder een noodzakelijk kwaad en zal het interne engagement krampachtig blijven. Dan loert het status quo achter de hoek. Je wil handelen vanuit de collectieve overtuiging dat een duurzaam beleid vertrouwen schept en een positieve impact heeft op het bedrijf, de mensen die er werken en het volledige ecosysteem daarrond (leveranciers, overheden, gemeenschappen, de media, het grote publiek, enz.). Weet je de organisatie te overtuigen van die gedachte, dan volgt de investering in een gedegen duurzaamheidsstrategie vanzelf.

Je wil handelen vanuit de collectieve overtuiging dat een duurzaam beleid vertrouwen schept en een positieve impact heeft op het bedrijf

Duurzamer dan de paus?

De kans dat je bedrijf ervoor kiest om de allerbeste van de klas te zijn, blijft klein. En dat hoeft ook niet, toch zeker niet op alle vlakken. Wel moet er op het hoogste niveau bewust gekozen worden voor een aantal strategische prioriteiten waarop heel actief zal worden ingezet. Wat uiteindelijk het lijstje haalt, zal afhangen van de specifieke context waarin je ageert. Denk aan de sector waartoe je behoort, de omvang van je bedrijf, hoe internationaal actief je bent, welke thema’s klanten bezighouden, wat je investeerders aankaarten, waar je werknemers belang aan hechten, wat de interne attitudes zijn, waar de concurrentie op inzet, enz. Best neem je hier zoveel mogelijk input van interne en externe stakeholders mee.

Aangezien je onmogelijk alles kan doen, is het bijzonder zinvol om naar je stakeholders toe helder te communiceren waar je, minstens voorlopig, niet op zal focussen en waarom. Zo vermijd je terugkerende discussies. Geef net zo eerlijk aan waar je nog ruimte voor verbetering ziet. Te vaak worden openstaande actiepunten als interne keuken beschouwd en weggestopt. Maar zeker op de gebieden waar er nog werk aan de winkel is, kan stilte tegen je gebruikt worden. En vooral: kom met trots naar buiten met de zaken die je wel al goed doet.

Uit de ivoren toren en in de loopgraven

Voor wie nog twijfelt: aanjager zijn van het duurzaamheidstraject als bedrijfsjurist is een gouden kans om je kennis, vaardigheden, zichtbaarheid en persoonlijke impact binnen de onderneming te vergroten. Je bent projectmanager, maar ook beleidsmaker, bemiddelaar, raadgever en strategisch business partner. De heiland die goede commerciële resultaten en integere bedrijfsvoering met elkaar weet te verzoenen.

Aanjager zijn van het duurzaamheidstraject als bedrijfsjurist is een gouden kans om je kennis, vaardigheden, zichtbaarheid en persoonlijke impact binnen de onderneming te vergroten

Tijd om de mouwen op te stropen. Ja, je zal buiten de klassieke juridische comfortzone moeten treden. Je zal jezelf als bedrijfsjurist moeten herpositioneren, zelfs heruitvinden. Maar dat voelde je in het tijdperk van ChatGPT en consoorten hopelijk al langer aan.

Edward Huyghe

Edward werkt sinds oktober 2018 als bedrijfsjurist en DPO bij Teamleader. Hoewel er binnen het bedrijf altijd al de nodige aandacht was voor duurzaamheidsthema’s, was er tot augustus 2021 geen echte verantwoordelijke voor duurzaamheid. Sindsdien neemt Edward deze rol op zich. Op dit ogenblik bouwt Teamleader aan een concreet actieplan in samenwerking met een externe duurzaamheidsspecialist. Verder maakt Teamleader sinds juni 2022 deel uit van de Noorse Visma-groep die duurzaamheid tot een belangrijk onderdeel van de bedrijfsstrategie rekent.