De allereerste volledige online openingsrede is een feit en de primeur was voor Balie Gent! Op 23 oktober 2020 zou normaliter de openingsvergadering hebben plaatsgevonden in de statige zaal van het Gentse Stadhuis. Maar de crisis heeft alles veranderd, ook dat.

Amper 1 week voor de rede besliste de regering het land opnieuw op slot te doen; in een recordtempo werd de openingsrede te Gent een volledig online gebeuren. De Vlaamse Conferentie stond er op om het voor elke deelnemer toch een feestelijk evenement te maken;  iedere ingeschrevene werd getrakteerd op een aperitiefbox.

De voorzitster, mr. Joyce Van Heetvelde, verwelkomde alle deelnemers en hield hen o.a. enkele kritische bedenkingen voor m.b.t. de eigen verantwoordelijkheid als het op de bescherming van het privéleven aankomt. Inleiding, rede en repliek werden vanuit de Ghelamco Arena live gestreamd naar bijna 500 geïnteresseerde deelnemers. Dat is ongeveer het dubbel van het aantal deelnemers aan de fysieke openingsvergadering…

Was het de setting? Was het omdat iedereen blij was dat er toch iets gebeurde terwijl zoveel andere activiteiten noodgedwongen wegvielen? Of was het de titel? De crisis…te kort? Wat een onzin. Of niet?

mr. Stephane Criel (Associate Partner Monard Law)

stafhouder der Balie Gent mr. Marnix Moerman

***

Met zijn openingsrede hield mr. Stephane Criel een spiegel voor over de impact van de crisis – in het bijzonder dan van de eerste lockdown – op justitie. Door gesprekken te voeren met zowel magistraten, griffiers als advocaten en ook met mensen die totaal vreemd zijn aan justitie, trachtte hij te vatten wat deze crisis nu had gebracht.

“Never let a good crisis go to waste” (Sir W.Churchill)

Werd het momentum benut? Jazeker maar het was eerst paniekvoetbal. Wat vaak begon als enkele richtlijnen op een A4 werd al snel een draaiboek van meer dan 30 pagina’s voor Gent alleen al; raak daar nog eens wijs uit?

Gaandeweg groeide het besef dat alles stilleggen gewoon nefast was en dus werd gezocht naar een pragmatische oplossing. In zijn openingsrede verwijst Mr Stephane Criel naar alle opportuniteiten die deze crisis bood. Plotseling waren zaken mogelijk die we voordien uitgesloten achtten. Hoe kwam dat? Hadden we daar echt een crisis voor nodig?

“Ondernemen in crisistijden doe je met wat in je koelkast zit” (Yannick Dillen, Bart Derre, Jimme Keizer)

De communicatie met en door de rechtbanken verliep gaandeweg een stuk makkelijker. Zittingen werden meer gestructureerd aangepakt. Technisch was het op enkele dagen tijd wel mogelijk om via E-deposit en DPA verzoekschriften neer te leggen…

De openingsredenaar was dus wel eens benieuwd naar wat er zou gebeuren nà het lossen van de maatregelen vanaf 18.05.2020. Zouden we geleerd hebben uit de crisis? Zouden al die verwezenlijkingen en verbeteringen van de tijdens de crisis ons nieuw normaal worden? Of was de lockdown te kort om een aantal zaken te beseffen, zowel voor de advocatuur als de magistratuur?

Voor mr. Stephane Criel was het wel duidelijk: we kunnen, neen, we mogen niet meer terug naar het oude normaal.

“Dit is ons avocadomoment.” (Stephane Criel)

Met een vurig pleidooi om nu resoluut te kiezen voor innovatie en digitalisering, formuleerde de openingsredenaar een plan in 3 delen:

• Wat goed is, wordt behouden en zelfs verbeterd;
• Wat minder goed was, wordt geanalyseerd en er wordt naar de buitenwereld gekeken of daar inspiratie en/of oplossingen kunnen worden gevonden;
• Tot slot pleitte hij voor een project om via crowdfunding een applicatie te ontwikkelen die zowel voor advocaten (via de advocatenkaart) als voor burgers/ondernemers (via itsme) kan gebruikt worden om de communicatie met de rechtbanken te vereenvoudigen en het aantal verplaatsingen naar de rechtbank te minimaliseren.

Wil u meer leren over koelkast-denken of adaptive challenges? Kijk en luister dan zeker naar de online rede op de website van de Vlaamse Conferentie der Balie Gent.

***

Stafhouder mr. Marnix Moerman wees in zijn repliek – met verwijzing naar de gedragswetenschap – op de moeilijkheden die de mens ondervindt bij elke verandering. Met het verhaal van Dr. Ignaz Semmelweis – veel actueler dan gedacht – bewijst gedragswetenschapper Ben Tiggelaar dat het veranderen van gedrag zo moeilijk is omdat onder andere omgevingsfactoren dit vaak in de weg staan ook al is de capaciteit (het vermogen om te veranderen) en de motivatie (de wil om te veranderen) aanwezig. Het hervallen in oude gewoontes is dan de meest evidente keuze:

“Dr Semmelweis,  afkomstig van Hongarije, gaat aan de slag in ‘het krankenhaus’ van Wenen. Het sterftecijfer dat er oploopt tot liefst 30% is het gevolg van wat men noemt ‘kraamvrouwenkoorts’. Hij gaat op zoek naar de oorzaak, vindt die ook en hij slaagt erin dat sterftecijfer op enkele weken tijd te herleiden tot 2% en op enkele maanden tijd tot zelfs 0,2%. Bleek immers dat de verzorging van jonge mama’s – door studenten en verplegers die ook actief waren in de afdeling autopsie van het mortuarium –  zorgde voor de overdracht van giftige deeltjes met dramatische gevolgen. (…)

Nu, 175 jaar later, blijkt uit diverse wetenschappelijk onderzoeken (uiteraard van voor de COVID-crisis) dat de handhygiëne in ziekenhuizen slechts voor 20% wordt gerespecteerd. Dan stelt zich toch de vraag: waarom is het zo moeilijk het gedrag van dokters en verplegers te veranderen? Het probleem zit in de omgevingsfactoren en vooral dan in de werkomgeving: het vastgestelde probleem was dat alle zorgverleners en dokters in de selectie van belangrijke taken die hen wachtten steeds van oordeel waren dat er belangrijker zaken af te handelen waren dan het wassen van de handen.” (Marnix Moerman)

De stafhouder toonde aan hoe moeilijk het in de crisis was om de nodige informatie snel en overzichtelijk te communiceren. In zijn repliek predikte de stafhouder de verdienstelijkheid van tools maar wees op de noodzaak tot de uniformisering en de makkelijkere toegankelijkheid ervan. Wanneer het te moeilijk wordt, haken we af.

Op vrijwillige basis is verandering slechts haalbaar als het bijna geen inspanning vergt. Daar knelt het schoentje:

“Als een gedragswijziging te moeilijk wordt of gebukt gaat onder tijdsdruk, dan kiezen we op automatische piloot voor oude aangeleerde slechte gewoontes die we blijven verkiezen boven het nieuwe gezondere, betere en efficiëntere gedrag.” (Marnix Moerman)

Build Back Better

De crisis is inderdaad een opportuniteit om nadien beter op te bouwen. Maar ook daar is het niet altijd een succes gebleken indien er geen goede wettelijke omkadering aanwezig is. Met maar liefst 1965 COVID-gerelateerde publicaties in het Belgische staatsblad in enkele maanden tijd, creëert men enkel verwarring.

In een duidelijke oproep naar de leiders van dit land benadrukte de stafhouder in zijn repliek dat in een crisis continuïteit en duidelijkheid twee belangrijke doelstellingen zouden moeten zijn bij elk crisisplan. Echt beleid voorkomt een crisis en is beter dan steekvlampolitiek. “Kan u zich voorstellen hoe onveilig ons verkeer zou zijn indien wekelijks de spelregels, wekelijks de gedragscode verandert?”, aldus Moerman.

Ligt er een plan voor dat die twee doelstellingen verenigt voor de toekomst? Hoe zal justitie digitaliseren indien er zelfs geen fondsen zijn om toiletpapier aan te kopen?

“Minstens om de zes jaar haalt justitie de pers dat er geen fondsen zijn om wc-papier aan te kopen. Ik kan me voorstellen dat dit stress veroorzaakt en dat zulke korte termijn-stress niet bemoedigt om na te denken over de digitalisering van justitie.” (Marnix Moerman)

Met een fors pleidooi richtte de stafhouder zich tot de wetgever voor een sterk wettelijk kader en financiering. Dit alles ten behoeve van een cruciale continuïteit van het maatschappelijke en economische leven:

“Ik wil daar zelfs nog strenger in zijn: elke sluiting of stopzetting van een economische, sociale, culturele of sportieve activiteit is het gevolg van een falend preventiebeleid. Laat ons het flirten met crisisbeleid stoppen. Echt beleid voorkomt de crisis.” (Marnix Moerman)

Tot slot bepleitte de stafhouder, met 3 Louises als voorbeeld, een 2022 als jubileumjaar voor 100 jaar vrouwen in de advocatuur.

Stephane Criel (Associate Partner Monard Law) & Marnix Moerman (stafhouder der Balie Gent)

***

Heeft u verdere bedenkingen, suggesties, of eigen replieken? Post ze gerust via de website www.decrisiswastekort.be (waar u ook nog wat bedenkingen van de redenaar aantreft) of mail naar vaneigens@decrisiswastekort.be.