Op 28 juni 2023 heeft de Europese Commissie haar voorstel gepubliceerd voor de invoering van een digitale euro als onderdeel van het 'Één muntpakket'. De digitale euro is elektronisch geld uitgegeven door de Europese Centrale Bank, met dezelfde waarde als de fysieke euro. Het wordt opgeslagen en overgedragen via digitale apparaten zoals smartphones en computers, waardoor gebruikers elektronische betalingen kunnen doen en geld kunnen ontvangen.

Dit artikel zal de kenmerken van de Digitale Euro toelichten, evenals kort ingaan op twee potentiële risico's en de oplossingen die worden geboden in het voorstel.

Belangrijke kenmerken van de voorgestelde digitale euro

De voorgestelde digitale euro heeft verschillende belangrijke kenmerken. Allereerst heeft het een Legal Tender Status, wat betekent dat het een wettig betaalmiddel is volgens artikel 7 van het voorstel. Dit houdt in dat de digitale euro door iedereen moet worden geaccepteerd voor betalingen binnen het eurogebied.

Een ander belangrijk aspect is dat de digitale euro primair wordt gezien als een efficiënt betaalmiddel en niet direct als een waardeopslag. In tegenstelling tot sommige cryptocurrencies, richt de digitale euro zich vooral op het vergemakkelijken van transacties en het bevorderen van financiële inclusie.

De digitale euro is ontworpen om zowel online als offline te worden gebruikt. Dit betekent dat het kan worden gebruikt voor transacties via internet, mobiele apps, en traditionele fysieke winkels en diensten. Deze veelzijdigheid maakt het een handig instrument voor diverse betalingsscenario's in onze steeds meer digitaal wordende economie.

Al met al benadrukken deze kenmerken de belangrijkste doelstellingen van de digitale euro: het moderniseren van het betalingsverkeer, het waarborgen van financiële stabiliteit en het bieden van een veilig en efficiënt alternatief voor contant geld en traditionele banktransacties.

Inclusiviteit van de digitale euro: risico’s van digitale discrepanties

Het voorstel streeft ernaar dat de digitale euro voor iedereen beschikbaar zal zijn, inclusief individuen en kleine ondernemingen. Echter, in het kader van de wettelijke status als betaalmiddel rijst de vraag of er geen risico op discriminatie bestaat, gezien de verschillen in technologische ontwikkeling binnen de Eurozone.

Artikel 9 van het voorstel biedt de nodige juridische maatregelen om dit risico tegen te gaan, door vier uitzonderingen om de wettige betaalstatus op te sommen. De begunstigde heeft het recht de digitale euro te weigeren in volgende gevallen:

• Indien de begunstigde een onderneming is die minder dan 10 personen in dienst heeft of waarvan de jaaromzet 2 miljoen euro niet overschrijdt, of die een juridische entiteit zonder winstoogmerk is, tenzij hij vergelijkbare digitale betaalmiddelen aanvaardt;
• Indien een weigering te goeder trouw is en gebaseerd is op legitieme en tijdelijke redenen in overeenstemming met het evenredigheidsbeginsel in het licht van concrete omstandigheden buiten de controle van de begunstigde. De bewijslast berust op de begunstigde;
• Indien de begunstigde een natuurlijke persoon is die handelt in het kader van een louter persoonlijke of huishoudelijke activiteit;
• Indien de begunstigde voor de betaling een ander betaalmiddel met de betaler is overeengekomen.

Met deze uitzonderingen op zich is het risico op discriminatie echter niet volledig weggewerkt. Het is de vraag welke digitale betaalmiddelen de wetgever als vergelijkbaar acht. Daarnaast wordt in artikel 10 van het voorstel een verbod op eenzijdige uitsluiting van betaling in de digitale euro bepaald. Concreet betekent dit dat een clausule die de betaling in de digitale euro verbiedt, geen onderdeel mag zijn van een standaardcontract, en dient aldus voorhand overlegd te worden tussen de partijen.

Navigeren tussen privacybescherming en anti-misbruik

Het voorstel van de Europese Commissie poogt om een balans te vinden tussen het beschermen van de privacy van individuen enerzijds en het voorkomen van het gebruik van de digitale euro voor illegale doeleinden anderzijds. De vraag rijst echter hoe de bezorgdheid over het risico op misbruik van de digitale euro, de privacy van de gebruikers beïnvloed.

Om de verwerking van de persoonsgegevens van de gebruikers tot een minimum te beperken, wordt de mogelijkheid voorzien om offline betalingstransacties uit te voeren. Voor dergelijke offline betalingstransacties zal de gegevensverwerking beperkt zijn. Desalniettemin is in het voorstel voorzien om de offline betalingstransacties te beperken tot transacties van geringe waarde, met als doel het risico van illegaal gebruik te beperken.

Wat betreft online betalingen, zouden dezelfde gegevensbeschermingsregels van toepassing zijn als bij private digitale betaalmiddelen, dit houdt in dat voor online betalingstransacties persoonsgegevens verwerkt moeten worden voor specifieke doeleinden en in overeenstemming met de Europese GDPR-regelgeving, alsmede de AML en CFT vereisten.

Om het risico op misbruik op misbruik te beperken voorziet het voorstel van de Europese Commissie een mechanisme om detectie en preventie van fraude te vergemakkelijken. Het mechanisme kan rechtstreeks beheerd worden door de Europese centrale bank. Dit mechanisme beoordeelt de blootstelling aan frauderisico’s van online betalingstransacties in digitale euro’s en vervult een ondersteunende rol voor bij het opsporen van frauduleuze transacties.

Bovendien krijgt de Europese Centrale Bank, mogelijk bijgestaan door de nationale centrale banken, de bevoegdheid om een centraal toegangspunt te voorzien om na te gaan of het aangehouden bedrag aan digitale euro’s de aanhoudingslimiet niet overschrijdt. Het toezicht van dit centrale toegangspunt zal worden uitgevoerd door de verwerking van identificatoren van de gebruikers en de bijbehorende aanhoudingslimieten.

Hoewel er in het voorstel maatregelen zijn opgenomen om de verwerking van persoonsgegevens te reguleren, blijft er nog ruimte voor verdere discussie. Het is echter duidelijk dat verdere evaluatie en aanpassingen nodig zullen zijn om een effectief en evenwichtig kader voor de digitale euro te creëren.

Eurodigitaal: de weg naar vernieuwing

De voorgestelde verordening vormt een veelbelovende aanvang. Aangezien we nog in de voorbereidende fase zijn, zal het afwachten zijn hoe de Europese en de nationale wetgever dit verder zullen verduidelijken. Desondanks vertegenwoordigt de digitale euro een belangrijke stap voorwaarts, gezien de voortschrijdende digitalisering van onze samenleving.

Heisem Haj Abdo
Amber Michiels
Simav Shekhmous

Brussels Law School Consultancy

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.