Vaak wordt er gesproken over de uberisatie van de juridische dienstverlening. Onlineplatformen die juridische diensten aanbieden, zouden te vergelijken zijn met Uber dat vervoerdiensten aanbiedt. Als het gaat over de bescherming van deze diensten, gaat de vergelijking niet op. Juridische diensten worden niet behandeld zoals vervoerdiensten.

Dit artikel is een ingekorte versie van een recente publicatie in het tijdschrift Today’s Lawyer. Voor meer informatie over Today’s Lawyer en haar abonnementen, klik hier. Inschrijven kan ook via het onderstaande bestelformulier.

Wanneer Uber problemen ontmoet omdat de hoofddienst die zij aanbieden een dienst van vervoer is (en geen dienst van de informatiemaatschappij in de zin van de Richtlijn 98/34/EG – cfr. conclusie van advocaat-generaal M. Szpunar van 11 mei 2017, Zaak C-434/15, Elite Taxi/Uber), dan geldt dit niet voor platformen die juridische diensten aanbieden. Vervoerdiensten worden uitdrukkelijk uitgesloten uit de zogeheten Bolkenstein-richtlijn (Richtlijn 2006/123/EG). Voor juridische onlinediensten geldt in Europa het vrij verkeer van diensten.

Dit belet de (vrije) beroepsgroep niet dit te reguleren binnen de grenzen van wat toegelaten is in het mededingingsrecht.

De meeste internationale, nationale en regionale verenigingen van advocaten zijn al een lange tijd bezig de uitdagingen op te sommen die de digitalisering en de snelle evolutie van de moderne technologieën met zich meebrengen.

Men heeft het dan over de toekomst van de advocatuur, de modernisering van de advocatuur, of zelfs het dreigend einde van de advocatuur.

Initiatieven op Europees en internationaal vlak zijn legio

De Canadese balie bracht reeds in 2010 een verslag uit over de toekomst van de juridische dienstverlening. Dit verslag werd geupdatet in juni 2013 (“The future of the legal profession: report on the state of research”). Hieruit een quote: “Corporate clients are having enough of old-school law practice and are pushing law firms to change and align themselves with new business realities”. Het rapport stelde vast dat de Ordes van advocaten moeten antwoorden op de niet-gereguleerde juridische dienstverlening. De balies moeten daarbij hun deontologische regels evalueren. De dubbele rol van de balie, met name het behartigen van het openbaar belang en de bescherming van de beroepsbelangen leiden, volgens dit verslag, tot moeilijke toestanden.

[…]

Ook de CCBE (de Raad van Europese Balies), meer bepaald de Commissie over de toekomst van de advocatuur, denkt na over de manier waarop advocaten deze technologische evoluties moeten beantwoorden. De vragen die hierbij gesteld worden, klinken bekend in de oren:

1. Hoe evolueren de juridische noden van de cliënt en wat is de impact op het juridische aanbod? (Met andere woorden: Wat moet de dienstverlener op het oog hebben, en waarover moet hij zijn cliënten bevragen? Hoe kan hij zijn IT op zijn cliënten afstemmen? Hoe kan hij zijn aanbod op hen afstemmen?).
2. Welke nieuwe spelers zullen de juridische markten betreden? Hoe zullen bestaande spelers zich aanpassen? Onlinediensten kunnen veelzijdig zijn waarbij er een netwerkeffect wordt bereikt (denken we aan Google of Facebook: hoe meer personen erbij aansluiten, hoe sterker het platform).
3. […]
4. […]
5. […]

De IBA (International Bar Association) heeft een project om de evolutiefactoren van het beroep van advocaat in het licht van de moderne technologieën in kaart te brengen en de balies te ondersteunen om dit regulerend te kaderen. Eén van de belangrijke vaststellingen is dat de deontologische regels vooraan komen als moderniseringsfactor voor het beroep, na het verwachtingspatroon van de cliënten (dat op de eerste plaats komt).

[…]

In ons eigen land hebben we sinds enkele jaren een zeer mooi rapport, “Horizon 2025” genaamd. De opdracht voor dit rapport werd toevertrouwd eind 2013 aan 4 vooraanstaande advocaten. Zij hebben, na veel onderzoek op het terrein en een rondvraag bij de gerechtelijke actoren, een rapport medegedeeld in mei 2015. De bedoeling van dit rapport was om de aanpassingen voor te stellen die het beroep moest doorvoeren om overeen te stemmen met de verwachtingen, of de noden, van de maatschappij in 2025.

Deze bevindingen bleven dode letter.

Slechts een klein deel van dit verslag betreft het gebruik van de moderne technieken, en dit onder de titel van de toegang tot het beroep en de daarmee gepaard gaande opleiding en permanente vorming.

Het verslag legt onder meer volgende accenten:

• De kernactiviteiten van de advocaat moeten strikt gescheiden worden gehouden van zijn andere activiteiten. Zo niet dreigt de advocatuur haar speciaal statuut te verliezen dat nochtans onontbeerlijk is voor de rechtstaat. Het behoort dus tot haar maatschappelijke plicht dit te vrijwaren.
• […]

[…]

De technologische evolutie staat niet stil en het creatief gebruik ervan nog minder. Dit brengt druk op het klassiek “marktsegment” van de advocaat.

De advocaat is dan ook verplicht de perimeter van zijn activiteiten uit te breiden, wil hij zijn beroep economisch leefbaar houden. De balie kan de concurrentiële positie van de advocaat niet in zijn plaats vrijwaren, maar moet wel oog hebben voor deze uitdagingen.  […]

[…]

De grenzen van het advocatenberoep moeten dus getrokken worden rond deze activiteiten die de bescherming genieten.

Daarbuiten moet de advocaat andere activiteiten kunnen ontwikkelen, ieder volgens zijn eigen vaardigheden. Hij zal dit ook willen doen in associatie met andere beroepen. Waarschijnlijk niet met taxichauffeurs. Alhoewel deze laatsten wel beschermd worden tegen de concurrentie van onlinediensten.

Alex Tallon, advocaat-vennoot Praetica

Benieuwd naar de rest van het artikel?

Voor meer informatie over Today’s Lawyer en haar abonnementen, klik hier. Inschrijven kan ook via het onderstaande bestelformulier.