Minister van Financiën Van Peteghem wil de strijd tegen fiscale fraude verharden. Hoewel dit op zich een nobel streven is, moeten we de manier waarop de minister deze strijd wil aanpakken in vraag durven stellen. Zo zullen vanaf eind januari fiscale ambtenaren kunnen zien hoeveel geld u op uw bankrekening heeft staan. Tegelijkertijd wil de minister dat parket en fiscus meer gaan samenwerken. Gaat dit allemaal niet te ver? Worden uw rechten als belastingplichtige nog wel voldoende gerespecteerd?

De fiscus weet alles (of toch heel veel) van u

De fiscus weet veel over u door, onder andere, het CAP of Centraal Aanspreekpunt. Dit is een geïnformatiseerde databank die door de Nationale Bank van België wordt beheerd. Alle Belgische financiële instellingen moeten sinds 2014 aan dit CAP de identiteit meedelen van iedereen die bij hen een bankrekening heeft. Als belastingplichtige moet u daarnaast laten weten of u een bankrekening in het buitenland heeft. De fiscus kan – principieel alleen wanneer hij aanwijzingen van belastingontduiking heeft – de gegevens van het CAP inzien. In 2021 werd deze databank driemaal meer ingekeken dan in 2020. En dat zal alleen maar toenemen, omdat het CAP steeds meer gegevens over u verzamelt.

Tot nu toe wist het CAP enkel dat u een rekening had bij een bepaalde bank. Maar nu zal de bank ook het saldo van uw rekening aan het CAP moeten meedelen. Dat moet gebeuren tegen 31 januari 2022. Ook verzekeringsmaatschappijen moeten informatie doorgeven. Meer bepaald de geglobaliseerde bedragen van verzekeringscontracten Zij hebben dan hiervoor de tijd tot uiterlijk 31 maart 2022.

Vanaf dan moeten banken en verzekeringsmaatschappijen tweemaal per jaar geüpdatete gegevens aan het CAP bezorgen.

Als we daar ook nog de data bijtellen van het UBO-register, waarin de uiteindelijk gerechtigden van rechtspersonen worden opgenomen, komen we tot de slotsom dat de overheid veel over uw vermogen weet.

Waarom is deze verruimde aangifteplicht nodig?

Waarom is het nodig dat de info waarover het CAP beschikt steeds verder wordt uitgebreid? Op de site van de Nationale Bank wordt het als volgt verantwoord: “Deze verruimde aangifteplicht past in het kader van de strijd tegen het witwassen van geld, de financiering van terrorisme en zware criminaliteit en de belastingontduiking.”

Men kan zich alvast vragen stellen bij de proportionaliteit van al deze maatregelen.

Kritiek en actie uit diverse hoeken

Deze ontwikkelingen worden – ons inziens terecht – door rechtspractici en academici fel bekritiseerd. Zo gaf de Gegevensbeschermingsautoriteit (de vroegere privacycommissie) een negatief advies over de uitbreiding van het CAP. Minister Van Peteghem verkoos echter dit advies naast zich neer te leggen. Het Ministry of Privacy (van initiatiefnemer Matthias Dobbelaere-Welvaert) heeft bij het Grondwettelijk Hof dan weer een beroep tot vernietiging ingesteld tegen de wettelijke bepalingen die deze verregaande inbreuk op de privacy van belastingplichtigen mogelijk maken (meer bepaald Hoofdstuk 4 (artikelen 18 tot 22) van de programmawet van 20 december 2020). De zaak is nu aanhangig bij het Hof onder rolnr. 7612. De raadsheren hebben zich er nog niet over uitgesproken.

Een internationale trend

De hang van belastingautoriteiten naar meer kennis van het doen en laten van de belastingplichtige past in een internationale trend. Ook binnen de Europese Unie zien we dat de op zich legitieme strijd tegen belastingontduiking steeds verder gaat. In de EU openbaart zich dit bijvoorbeeld door de verordeningen die de automatische gegevensuitwisseling tussen lidstaten regelen. Deze DAC of Directive on Administrative Cooperation is ondertussen al aan zijn zesde versie. Waarbij de impact op belastingplichtigen in Europa steeds groter wordt.

Tegen DAC6 hebben zowel de Orde van Vlaamse balies, de Ordre des barreaux francophones et germanophone, alsook het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten en de Belgian Association of Tax Lawyers een beroep tot vernietiging ingediend bij het Grondwettelijk Hof (zaken nrs. 7407, 7409, 7410, 7412, 7429 en 7443). Omdat voor het beantwoorden van de vraag een correcte interpretatie van het Europees recht essentieel is, heeft het Hof op zijn beurt een prejudiciële vraag gesteld aan het Hof van Justitie (zaak nr. C-694/20). Het is afwachten welk standpunt de Europese rechters innemen.

Politie, parket en fiscus één strijd?

Minister van Financiën Vincent Van Peteghem wil bijkomend ook opnieuw inzetten op verregaande samenwerking tussen parket en fiscus in de strijd tegen fiscale fraude. De minister geeft immers aan dat omwille van de “nieuwe feitelijke context” van het laatste decennium deze strijd een absolute prioriteit moet krijgen. Denk daarbij aan de diverse belastingschandalen als de Panama Papers en Lux Leaks die in de nationale pers veel aandacht kregen. Opvallend is echter dat dit net in het Nationaal Veiligheidsplan 2022-2025 niet langer het geval is, wat zijn partijgenote minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden bevestigt (De Tijd, 14 december 2021). Fiscale fraude staat volgens dat plan niet langer op de lijst van problemen die “bijzondere aandacht” vereisen van de politie.

Met deze samenwerking – die in de strijd tegen sociale fraude wel courant is – grijpt de minister terug naar de situatie van voor 1986. In dat bijzonder jaar zag immers het Charter van de belastingplichtige het levenslicht. Het kwam tot stand omwille van de wantoestanden die voortvloeiden uit de samenwerking van parket en BBI, waarbij vaak abnormale druk op de belastingplichtige werd gezet. Net daarom verbiedt het charter uitdrukkelijk zulke samenwerking tussen gerecht en fiscus.

Dat de minister deze samenwerking zonder slag of stoot terug wil opzetten is zorgwekkend. Het Charter is toch meer dan “een vodje papier”?

Besluit

Deze evoluties baren zorgen. Op een geruisloze manier worden de rechten van de belastingplichtigen méér en méér beknot door een al te wantrouwige overheid. Waakzaamheid is dus geboden. Het recht op privacy en de verworvenheden in het Charter van de belastingplichtige zijn immers noodzakelijke grondrechten in een democratie en die mogen niet zomaar, zonder een ernstig debat of rechterlijke controle, plots gewijzigd worden.

Dirk Merckx, Novius Advocaten