Belastingen vormen een belangrijke, zo niet de belangrijkste financieringsbron voor de uitvoering van de taken en de werking van de gemeenten. De gemeenten kiezen in principe zelf welke belastingen zij invoeren, wat de gemeentelijke belastingheffing zeer divers maakt. Ondanks de grondwettelijke verankering van de gemeentelijke fiscale autonomie, is de gemeentelijke belastingheffing echter onderworpen aan een aantal ‘spelregels’ en beperkingen.  Bestaande belastingen zijn dan ook vaak het voorwerp van kritiek en van juridische geschillen die door rechter moeten worden beslecht.

In het kader van het bestuurlijk toezicht door de gewesten, ook op de gemeentelijke belastingreglementen, keurde de Vlaamse Regering alvast op 15 februari 2019 de Omzendbrief rond de gemeentelijke fiscaliteit goed. Deze omzendbrief, een update van de omzendbrief van 10 juni 2011, biedt een handleiding voor de gemeentebesturen en hun administratie bij de eigen belastingheffing (alsook bij het invoeren van retributies).

In de nieuwe omzendbrief wordt rekening gehouden met de gewijzigde relevante federale en Vlaamse regelgeving, nieuwe rechtspraak en rechtsleer en nieuwe beleidsaccenten in de fiscale politiek zoals een grotere aandacht voor duurzaamheid en groene energie. De omzendbrief verduidelijkt eerst het wettelijke kader en de basisbegrippen; licht vervolgens de vestiging-, invorderings- en geschillenprocedure toe, om tenslotte in te zomen op een hele reeks frequent voorkomende gemeentebelastingen, die vaak onderhevig zijn aan wettelijke beperkingen of aanleiding geven tot discussie in de rechtspraak. Springen daarbij o.m. in het oog: de mogelijkheid tot gedifferentieerde opcentiemen op de onroerende voorheffing, de belasting op tweede verblijven, de belasting op masten en pylonen, het verhalen van de kosten voor politieprestaties, de belasting op rechtspersonen en de belasting op drijfkracht. Over die laatste belasting rijst dan al gauw de vraag of ze in de huidige (digitale) maatschappij niet achterhaald is? Zijn hiervoor geen alternatieve belastingen mogelijk? Ook over de betaling van al die belastingen ingevolge de actuele gezondheidscrisis kan worden gediscussieerd, denk aan de tweede verblijvers die hun pand niet konden en/of mochten betrekken. Verder is ook interessante rechtspraak te signaleren over de toepassing van het gelijkheidsbeginsel op al deze gemeentelijke belastingen, alsook over de bekendmaking van de gemeentelijke belasting- en retributiereglementen.

De verlaging van de personenbelasting en de ver-vennootschappelijking van onze maatschappij zetten de gemeentelijke financiën bovendien onder druk. De fiscale impact van Covid-19-pandemie die nog ten volle moet berekend worden, zal dit gegeven alleen maar versterken.

De Vlaamse en meer algemeen de Belgische gemeenten zijn dan ook al enige tijd creatief op zoek naar nieuwe belastingvormen. Hoe verloopt die zoektocht, wat zijn de juridische grenzen waarmee de gemeenten rekening moeten houden en zullen ook deze nieuwe belastingreglementen de rechterlijke toetsing doorstaan?

Nexus organiseert op 12 februari een interactieve online workshop rond “Recente rechtspraak en hot topics over lokale belastingen. Spreker is meester Thomas De Jonckheere, navorser Universiteit Antwerpen, advocaat en docent fiscale opleidingen. Voorzitter is prof. dr. Nicole Plets, hoogleraar Universiteit Antwerpen. Beiden zijn o.m. gespecialiseerd in de lokale belastingbevoegdheid en lokale belastingen.

Prof. dr. Nicole Plets en meester Thomas De Jonckheere

Nexus (UAntwerpen)