In een vorig artikel gingen we in op de algemene aspecten van de onterfde reservataire erfgenaam. Vandaag staan we stil bij enkele fiscale aandachtspunten.

Erfbelasting en aangifte van nalatenschap

De aangifte van nalatenschap moet ingediend worden door ‘de erfgenamen, de algemene legatarissen en begiftigden’. De teksten van artikel 3.3.1.0.5., § 1, 1° van de Vlaamse Codex Fiscaliteit en artikel 38 van zowel het Brusselse als het Waalse Wetboek van Successierechten zijn identiek.

Het verband dat door sommige rechtsleer wordt gelegd tussen de saisine en de personen die een aangifteplicht hebben, lijkt eerder een gevolg te zijn van de gebruikte terminologie onder het oude erfrecht dan wel een vereiste. De verwijzing naar de saisine is blijkbaar enkel ingegeven door de mogelijkheid die de saisine biedt om inzicht te krijgen in de samenstelling van de nalatenschap. Of men al dan niet bezitsrecht heeft of rechten in natura kan laten gelden, heeft geen invloed op de aangifteplicht. De aangifteplicht is trouwens een persoonlijke plicht voor iedere individuele erfgenaam en de onderlinge verhoudingen tussen de gerechtigden hebben geen invloed op de verplichting.

De aangifteplicht van de reservataire erfgenaam

Het gegeven dat de algemene legataris tevens reservataire erfgenaam is, heeft al evenmin belang voor de aangifteplicht. De redactie van de aangifte van nalatenschap valt wel buiten de ambtelijke opdracht van de notaris en kadert eerder in een contractuele relatie tussen de notaris en de individuele aangifteplichtige, maar voor de volledigheid van dit betoog lijkt deze analyse toch van belang voor de bepaling van de rol van de notaris. Welke elementen dient de erfgenaam – in dit geval de onterfde reservataire erfgenaam – aan te reiken om de fiscus toe te laten de erfbelasting in zijn hoofd vast te stellen?

De problematiek van de eventuele noodzaak om in een dergelijke situatie te vereffenen en te verdelen alvorens de aangifte van nalatenschap op te stellen, werd recent besproken in het Comité voor Studie en Wetgeving. In de besluiten wordt onderlijnd dat de notaris die de opdracht krijgt om de aangifte van nalatenschap op te stellen, niet moet overgaan tot vereffening en verdeling, maar wel de bewerkingen van vereffening en verdeling moet nagaan zonder te komen tot een effectieve verdeling. Hij zal dus moeten nagaan of er toepassing is van inkorting en of een legaat wel uitvoerbaar is. De bewerkingen van de notaris, of van diegene die de aangifte opstelt, vormen wel de voorbereidende fase van de gehele of gedeeltelijke vereffening, die de erfgenamen moet toelaten hun houding ten opzichte van de nalatenschap te bepalen en de erfbelasting te bepalen. Dit hoort tot de informatieplicht.

Voor de vrijmaking van tegoeden dient de notaris de fiscale en sociale notificaties enkel doen tegen de niet-onterfde reservataire erfgenamen, met dien verstande dat in de erfrechtverklaring geen twijfel mag bestaan over de exclusieve rechten van deze erfgenamen. De onterving heeft geen gevolgen voor de aangifteplicht in het kader van de erfbelasting: de onterfde reservataire erfgenaam is persoonlijk gehouden zonder dat hij de vereffening en verdeling moet afwachten.

André Michielsens

Erenotaris
Eredirecteur opleiding Notariaat VUB
Erevoorzitter Nationale kamer voor Notarissen

Een uitgebreide analyse kunt u lezen in Rechtskroniek voor het Notariaat, nummer 43. Bovenstaande tekst is een uittreksel uit het integrale artikel De notaris en de onterfde reservataire erfgenaam van dezelfde auteur. In een vorig artikel kunt u een algemene analyse van deze problematiek lezen.