Je moet al tot de inner circle behoren om te weten dat deze week de magistraten hun vertegenwoordigers kiezen. Er vinden verkiezingen plaats voor de “adviesraad van de magistratuur”, nadat die al enkele keren werden uitgesteld bij gebrek aan voldoende kandidaten. Die raad is nochtans het aanspreekpunt als het gaat over het sociaal statuut van de magistraten (of het gebrek daaraan). Er wordt nu discreet campagne gevoerd en sommige kandidaten verspreiden zelfs professioneel ogende folders die in niets moeten onderdoen voor deze van beroepspolitici. Toch blijft het verbazen hoe weinig animo er is rond een orgaan dat de magistraten een publieke stem zou moeten geven.

Nu is er aan van die vertegenwoordigende organen geen gebrek bij justitie. Er is ook nog het “College van hoven en rechtbanken” en het “college van het Openbaar Ministerie”, waar de korpschefs van de magistraten zich voorbereiden op het reeds lang aangekondigd “verzelfstandigd beheer”. Dat laatste is codetaal voor dé grote uitdaging waar de magistratuur voor staat: zelf de budgetten beheren. Er zouden al enkele maanden geleden protocollen zijn afgesloten over hoe het er aan toe zal gaan bij de verdeling van magistraten en personeel. Iedereen houdt daarover de lippen stijf op elkaar, terwijl het toch relevant is voor de ganse werking van justitie. Veel openheid is er daar niet te bespeuren.

En dan is er nog de “Hoge Raad voor de Justitie”, de instelling die in de Grondwet is ingeschreven en in naam van gans de samenleving de werking van justitie moet controleren. De gemengde samenstelling (de helft rechtstreeks verkozen door de magistraten zelf, de andere helft politiek benoemd) is bijzonder. Die Hoge Raad heeft een doorslaggevende stem bij de aanwerving en bevordering van magistraten. Nu er overal korpschefs moeten (her)benoemd worden, kan het belang van die instelling moeilijk worden overschat. Er zou gerust wat meer publiek debat mogen komen over welk soort magistratuur de Hoge Raad nu voor ogen heeft.

De Hoge Raad voor de Justitie organiseert ook audits en behandelt de klachten van de burgers, voor zover die geen betrekking hebben op de inhoud van een gerechtelijke uitspraak. Bij een bespreking van het recente klachtenrapport van de Hoge Raad blokletterde de Juristenkrant: “meer dan 70 procent van klagers bij HRJ aan verkeerd adres”. De Hoge Raad wil nu inzetten op wat  diezelfde krant het “verwachtingsmanagement” noemt, om  nog meer teleurstelling en ergernis bij de aankloppende burgers te vermijden.

Dat verwachtingsmanagement is allicht ook broodnodig aan de balie. Ook advocaten verkiezen hun vertegenwoordigers voor het advocatenparlement (de algemene vergadering van de Orde van Vlaamse Balies). De daar gestemde reglementen zijn materiële wetten voor de advocaten. En ook daar is het niet altijd evident om voldoende kandidaten te vinden en is er niet altijd veel animo rond de verkiezingen. Dat parlement kiest ook het bestuur van de OVB. Vorige week was er onder meer op de sociale media tussen advocaten een heuse discussie over de (on)zin van die (h)orde die zich met de verkeerde zaken zou bezighouden. Het schijnt sommigen te ontgaan dat die bevoegden in de wet staan opgesomd. De Orde neemt “initiatieven en maatregelen die nuttig zijn voor de opleiding, de tuchtrechtelijke regels en de loyauteit in het beroep en voor de behartiging van de belangen van de advocaat en van de rechtzoekende”. Vooral dat laatste doet de gemoederen soms hoog oplaaien. De Orde behartigt niet enkel de belangen van de advocaat (wat dus volgens sommigen maakt dat de orde corporatistisch is) maar gelijktijdig ook het belang van “de rechtzoekende”. Die laatste is de cliënt van de advocaat, maar de verwijzing naar de rechtzoekende wordt gelezen als het opkomen voor het algemeen belang. Op dat vlak heeft de advocatenorde ook een taak die te vergelijken valt met de Hoge Raad voor de Justitie. Die dubbele pet zorgt soms voor verwarring, wat dan weer tot onbegrip leidt bij de advocaten die zich in de steek gelaten voelen wanneer er niet hevig wordt opgekomen voor de afscherming van het corporatistisch eigenbelang van de advocatuur. Er is ook daar nood aan “verwachtingsmanagement”, want dat is niet de rol van een Orde.

Maar wie met wat afstand tracht al die juristen gade te slaan, zal allicht de gelijkenissen opmerken tussen de balie en de magistratuur. Ze hebben het allebei moeilijk wanneer iemand namens hen het woord voert, ook zij die daartoe door een structuur werden gelegitimeerd. Ze zijn er zelfs trots op dat individualisme, dat ze graag met onafhankelijkheid aanduiden. Die kan echter maar bestaan als er ook maatschappelijke verantwoordelijkheid is.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een persoonlijke beschouwing over justitie.

In de onderstaande videoboodschap van mr. Lamon kadert hij de column van deze week, en nodigt daarbij alle belangstellenden uit tot verdere reflectie en maatschappelijk debat.