“De tijd is de absolute meester van de mens. Hij is zowel hun schepper als hun graf” (William Shakespeare)

De tijd is het grootste obstakel voor mijn vrijheid. Hij legt mij zijn ritme op. Het verleden kan ik nooit meer herbeleven. De toekomst beheers ik niet. Ik besta enkel in het heden, en vaak geniet ik er niet van.

Vandaag de dag hebben de meesten onder ons moeite met hun tijdsbesteding, en weet men niet dat daar iets tegen te doen is. In het Westen klagen we over tijdsgebrek. Is dat onze ‘mal du siècle’? De moderne mens heeft zijn gezondheid, materiële rijkdom, snelheid en communicatie ontwikkeld, maar kan nog steeds de tijd niet beheersen (zie ook “L’art du temps” van Jean-Louis Servan-Schreiber over dit onderwerp).

Er ontstaan echter ook tegenbewegingen: met slow food willen we ons onze maaltijden terug toe-eigenen, met meditatie meer in het moment leven, en door ‘sobriété heureuse’ willen we onze consumptie verminderen.

En welke relatie heeft de advocaat met de tijd? Advocaten zijn gevormd om risico’s in te schatten en te beheersen. Daarom nemen ze ze niet graag – ook niet op financieel vlak. De advocaat wil zijn cliënt informatie geven zonder risico’s. Hij zegt dat hij de tijdsduur van het regelen van een conflict niet kan beheersen. Om zijn financiële risico’s te beperken, verkoopt hij dus zijn tijd, een oplossing die tot het einde van de 20^e eeuw zeer voordelig bleek, aangezien hij de enige was die juridische expertise bezat. Een monopolie, als het ware.

Hij heeft echter nooit zijn tijd optimaal leren gebruiken, omdat hij het tijdsrisico steeds heeft doorgespeeld aan zijn cliënt (die hem betaalt volgens uurtarief), en waarom zou hij ook? Hij wil enkel meer uren doen.

De digitale revolutie is verantwoordelijk voor grote veranderingen. De versnelling van handel, de complexiteit van juridische vragen, de veelsoortigheid van data en de reglementaire inflatie oefenen grote druk uit op de tijd. Men moet steeds sneller werken met minder middelen. In deze race is de advocaat de verliezer, omdat hij tot nu toe zijn business model gebaseerd heeft op het factureren van zijn tijd in een piramidaal productiesysteem: ervaren medewerkers brengen meer op dan ze kosten en hun overschot wordt verdeeld onder de associates, die bovenaan de piramide zetelen. Zo’n model wordt in stand gehouden door controle en niet door collectieve intelligentie en vertrouwen.

Technologische evoluties vormen dus een fundamentele bedreiging voor het huidige model. Automatisering van documenten, gemakkelijke toegang tot kennis, artificiële intelligentie, elektronische communicatie; al deze instrumenten doen het kennismonopolie van de advocaat wankelen en versnellen en vergemakkelijken tegelijkertijd de productieprocessen.

Omdat de advocaat niet geleerd heeft om zijn tijd te managen, voelt hij zich vaak overspoeld of opgejaagd, wat in sommige gevallen tot een burn-out kan leiden. In andere gevallen is men plots genoodzaakt om elke minuut aan werk te besteden. In deze race tegen de klok is de advocaat gedoemd om te verliezen. Alles werkt tegen hem. De cliënt heeft de dictatuur van uurtarieven door. Hij wil resultaat zien en gehoor vinden. Hij weigert de opleiding van de jongere medewerkers te betalen, opzoekingen te betalen die gemakkelijk door robots kunnen worden uitgevoerd, en lange consultaties uit te zitten; hij wil gewoon een helder en constructief antwoord.

De jonge advocaten (de millennials) zijn op hun beurt niet meer bereid om al hun tijd te besteden aan hun werk. Zij willen een evenwicht tussen hun privéleven en hun carrière. Ze bewegen zich in een vlotte, mobiele en samenwerkende wereld. Ze willen zin, passie en sereniteit vinden.

Om het met Emmanuel Macron te zeggen: “Make the lawyer great again”. Het is hoog tijd dat de advocaat zijn model verandert en binnentreedt in de wereld van toegevoegde waarde.

Bekijk hier de (Franstalige) interviews met mr. van Wassenhove.