Iedere advocaat-stagiair moet de beroepsopleiding volgen en uiteindelijk het bekwaamheidsat test (BUBA-attest) behalen om ingeschreven te kunnen worden op het tableau van de Orde van Advocaten. Sinds 2020 is deze beroepsopleiding echter ingrijpend hervormd. De oude beroepsopleiding kreeg namelijk frequent de kritiek dat ze te weinig praktijkgericht was. De vraag is nu of de vernieuwde beroepsopleiding een antwoord biedt op deze kritiek en alle verwachtingen inlost. De ervaring leert evenwel dat het de werkdruk op de nieuwe advocaat-stagiairs aanzienlijk verhoogt.

Vernieuwing

De Stageschool wou met de vernieuwing van de beroepsopleiding afstappen van de klassieke ex cathedra opleiding. In het verleden bestond de beroepsopleiding uitsluitend uit het volgen van fysieke lessen en het afleggen van examens.

De vernieuwde beroepsopleiding is voortaan een combinatie van e-learning, webinars, paper en fysieke werkcolleges, waarbij hoofdzakelijk op af standsonderwijs wordt ingezet. Waar er vroeger nog (grote) verschillen waren in de beroepsopleiding tussen verschillende balies, is deze nu volledig geüniformiseerd over heel Vlaanderen en de Nederlandstalige balie van Brussel. De beroepsopleiding bestaat vandaag uit één traject, waarbij de keuzevakken zijn afgeschaft.

De vernieuwde beroepsopleiding is bovendien veel intensiever geworden ten opzichte van vorige jaren. Zo is de opleiding uitgebreid tot twee jaar in plaats van de gebruikelijke één jaar.

Online belevenis

De vernieuwde beroepsopleiding heeft een radicale shift gemaakt naar online lesomgeving. Alle stagiairs vinden op het Privaat Luik de applicatie Beroepsopleiding, waarin alle informatie over de beroepsopleiding te vinden is. Het geeft een overzicht van het traject dat de advocaat-stagiair moet afleggen en welke lesonderdelen al zijn af gewerkt. De applicatie vormt het referentiepunt en de wegwijzer van de beroepsopleiding. Dit is alvast een zeer positieve evolutie, en men kan de Stageschool dan ook enkel feliciteren met de succesvolle online uitrol.

Vier luiken

De vernieuwde beroepsopleiding bestaat voor taan uit 4 luiken, verspreid over twee jaar.

Het tweede luik bestudeert niet het klassieke recht, maar wel de praktische aspecten waarmee de stagiair mee in aanraking komt of zal komen bij het uitoefenen van het beroep van advocaat.

Eerste luik

Het eerste jaar stage leunt dichtst aan bij de oude beroepsopleiding. De stagiair dient drie hoofdvakken te volgen, die uiteindelijk worden afgesloten door een klassiek examen. Deze hoofdvakken zijn Deontologie, Burgerlijk procesrecht en Strafprocesrecht.

Deze theoretische lessen van de hoofdvakken staan volledig online en zijn beschikbaar on demand. De stagiair heeft hierdoor de volledige vrijheid om te kiezen waar en wanneer men de lessen bekijkt. De lessen dienen volledig bekeken te worden voordat het bijhorend werkcollege plaatsvindt. Hoewel de werkcolleges oorspronkelijk fysiek zouden doorgaan, vonden deze door de pandemie echter ook online plaats. Dankzij de versoepelingen vonden dit gerechtelijk jaar een aan tal van de werkcolleges op locatie plaats.

Net zoals in de oude beroepsopleiding, gebeurt de evaluatie in de vorm van schriftelijke examens. Deze examens duren één week en gaan online door. Om enig bedrog te voorkomen tijdens het afleggen van de examens, die nog steeds gesloten boek zijn, wordt de stagiair gefilmd via zijn webcam en zijn gsm. Deze opname-constructie is zo opgesteld dat de examinatoren een overzicht hebben over de volledige ruimte en waardoor spieken onmogelijk wordt.

Tweede luik

Hoewel het eerste luik nog zeer sterk aanleunt tegen de klassieke ex cathedra lessen met examens, wou men met de overige drie luiken overstappen naar permanente evaluatie. Het tweede luik bestudeert niet het klassieke recht, maar wel de praktische aspecten waarmee de stagiair mee in aanraking komt of zal komen bij het uitoefenen van het beroep van advocaat. Volgende vakken komen aan bod: GDPR, Boekhouding, Fiscale & sociale aspecten, Juridische bijstand en Beroepsaansprakelijkheid.

Ook in het tweede luik zijn de lessen online on demand te bekijken via de applicatie op privaat luik. Voor deze vakken worden er geen examens afgenomen, maar volgt normaal een online bevraging.

Derde luik

Het derde luik van de beroepsopleiding bestaat uit drie vakken: Schriftelijke communicatie, Onder nemen & kantoororganisatie en ADR & mondelinge communicatie. Dit derde luik is zeer intensief en bestaat uit verschillende volledige lesdagen.

Vooral het vak Ondernemen & kantoororganisatie verwacht een grote inzet en is tijdrovend. Flanders Business School staat in voor de vormgeving van deze opleiding dat vorig jaar nog aangeboden werd als een opleiding van 35 permanente vormingspunten. Het is een intensieve business game, met wekelijkse deadlines en opdrachten. De stagiairs dienen immers een bedrijf te runnen dat elektronische scooters produceert, waarbij zij de beslissingen en berekeningen moeten maken qua prijs, productielijnen, marketing, personeel, kapitaal etc.

Vierde luik

Op het einde van de beroepsopleiding dient de stagiair een paper te schrijven. Hiervoor krijgt de stagiair een stukkenbundel toegestuurd waarbij de inhoud wordt geput uit de volledige beroepsopleiding. De beroepsopleiding wordt tenslotte afgesloten met de klassieke pleitoefening.

Zware inspanning: tijdrovend en duur

Zoals hierboven uiteengezet, verwacht de nieuwe beroepsopleiding een veel grotere inzet van de advocaat-stagiair dan vorige jaren. Het intensieve en gediversifieerde traject komt ook met een prijskaartje van maar liefst 1.200,00 euro. In de praktijk vormt dit een zware financiële last voor de starten de advocaat-stagiair, die meestal maar het loon van 1.800,00 euro bruto (vanaf 2022 2.000,00 euro bruto) betaald krijgt. Dit komt erop neer dat quasi een volledig netto maandinkomen aan de opleiding verdwijnt.

Daarnaast vraagt de vernieuwde beroepsopleiding ook veel meer tijd, wat een duidelijke weerslag heeft op de beschikbaarheid van de advocaat-stagiair op het kantoor van de stagemeester. Het is duidelijk dat vele stagemeesters nog niet op de hoogte zijn van de verstrengde verplichtingen die zijn verbonden aan de beroepsopleiding. De vernieuwde beroepsopleiding neemt bij benadering 185 lesuren in beslag, dit exclusief de tijd voor vele opdrachten, voorbereidingen en examens. Een aantal van deze lesuren vallen dan ook tijdens de kantooruren. Het gevoel leeft bij veel advocaat-stagiairs dat de Stageschool uit het oog verliest dat de stagiairs ook een voltijdse en veeleisende job uitoefenen naast de beroepsopleiding.

Bovendien stellen veel stagiairs ook de vernieuwde lesinhoud in vraag. Voornamelijk de relevantie van de business game krijgt veel kritiek te verduren. In realiteit heeft het besturen van een klassieke onderneming weinig te maken met het (vrij) beroep van advocaat. De tijd en inspanning voor dit vak staat niet in evenwicht met de kennis die wordt bijgebracht. Het afschaffen van de keuzevakken is voorts ook een spijtige evolutie gelet op het feit dat meer en meer advocaat-stagiairs zich specialiseren in één rechtsdomein.

Hoewel de beroepsopleiding een zeer gediversifieerd lessenpakket aanbrengt, voldoet het toch nog niet aan de noden en vragen van de advocaat-stagiair. Zo wordt de advocaat-stagiair zich in zijn stage daarop ook nog geconfronteerd met verschillende andere stageverplichtingen, zoals bijstand bij een geestesziekenpiket, voorlopige bewindvoerder, Salduz-bijstand en pro Deo-dossiers. Deze opdrachten waarbij de nieuwe advocaat-stagiair een grote verantwoordelijkheid draagt, worden vaak uitgevoerd zonder de nodige basiskennis. Zo zal een stagiair die zijn volledige rechtenstudies heeft gefocust op het ondernemings- en fiscaalrecht zich in de haren krabben bij een gedwongen opname tot internering of bij een dossier van betwisting vaderschap.

Let op, dit is geen betoog om deze praktijkgerichte stageverplichtingen af te schaffen. Het is zeker nuttig voor de advocaat-stagiair om enigszins beperkt kennis te laten maken met kleine dossiers in andere rechtstakken. Maar de beroepsopleiding schiet echter nog steeds te kort om de advocaat-stagiair hiervoor een gedegen voorbereiding en handleiding te geven. Nochtans is het enkel maar in het belang van de rechtzoekenden dat de jonge stagiair voldoende geïnformeerd is over zijn of haar verplichtingen in bijvoorbeeld een geestesziekenpiket of een voorlopige bewindvoering.

Ten slotte vormt de communicatie van de Stageschool ook een groot heikel punt. Zeker de tweedejaars-stagiairs die vorig jaar als eerste groep vorig jaar werden geconfronteerd met de vernieuwde beroepsopleiding wisten vaak niet wat er precies van hen werd verwacht. De communicatie van de lessen, taken en examens gebeurde vaak pas op het laatste moment. De hoeveelheid tijd en inzet was voor vele van hen dan ook een verrassing, net zoals de verhoging van de opleidingskost een verrassing was voor de huidige eerstejaars-stagiairs.

De realiteit stelt dat de stage is geëvolueerd naar een hybride opleiding, waarbij de advocaat-stagiair een soort werkstudent is die zijn tijd dient te verdelen tussen de beroepsopleiding, zijn balieverplichtingen waaronder vele pro Deo-dossiers, en uiteindelijk het kantoor van de stagemeester. De vraag is waar de advocaat-stagiair nog tijd vindt om te werken aan eigen cliënteel wanneer de stage uiteindelijk afloopt. Het is dan ook de hoop van vele advocaat-stagiairs dat men de beroepsopleiding terug in evenwicht brengt met de andere balieverplichtingen.

Valentine Vandendriessche, advocaat-stagiair Janson,
voorzitter Commissie van Stagiairs balie Gent

Dit artikel verscheen eerder in Today’s Lawyer.