Het blijft wachten op een pril begin van aanzet tot een nieuwe federale regering, maar het parlement is intussen al aan het werk. Een aantal parlementsleden vroeg de ontslagnemende minister van Justitie hoe het nu eigenlijk zit met de wet van 16 oktober 2022, waarmee de oprichting werd aangekondigd van het “centraal register voor de beslissingen van de rechterlijke orde”. Een databank dus van alle vonnissen en arresten die in dit land worden uitgesproken (voorwaar eenentwintigste-eeuwse rocket science). De wet voorzag dat uiterlijk op 30 september 2023 de eerste fase zou worden opgestart (misschien zelfs te begrijpen als “in werking”), waarbij de actoren van justitie toegang zouden krijgen tot die databank.

Het enige gekende wapenfeit is een procedure voor het Grondwettelijk Hof, waarbij een aantal partijen de vernietiging vragen van de wet. De zaak werd daar op 18 september 2024 in beraad genomen, maar er is nog geen arrest bekend. Er is overigens ook nog geen databank te bespeuren en daar wilden de parlementsleden wel wat meer over weten. De ontslagnemend minister van Justitie gaf ook een duidelijk antwoord: die databank is er nog niet. “Het project heeft veel vertraging opgelopen en er waren vele problemen, onder meer om een geschikte leverancier te vinden”. De excuses klinken bekend in de oren en nopen tot een uitstel. Een parlementslid meende te weten dat de nieuwe timing maakt dat de volledige realisatie van het project nog tot 2027 zou duren. De minister stelde wél dat het de bedoeling is dat tegen de “zomer van 2025” de helft van de uitspaken digitaal beschikbaar zouden zijn. Het zou dan gaan om de arresten van het Hof van Cassatie, de hoven van beroep en de arbeidsgerechten. De rest zou dan voor later zijn. De minister: “In de tweede helft van 2025 willen we de JustMask activeren, die technisch klaar is. Momenteel wachten we op enkele testen en een gevulde databank. Daarna kan de module nog verfijnd worden om ten slotte gepseudonimiseerde vonnissen voor het grote publiek ter beschikking te stellen”. Dus eerst de databank, dan de testen, daarna de verfijning… Kleine quizvraag tussendoor: iemand enig idee wanneer we dit mogen verwachten?

Recent werd op een studiedag voluntaristisch een lijst voorgesteld van alle digitaliseringsprojecten. Het schema lijkt wel op een tabel van Mendeljev en vermeldt blitse projectnamen als JustSign, JustView, JustRequest, JustConsult, JustEvidence, JustSignal, JustDeposit, JustSend, JustRegister, JustJudgment,…in totaal 26 van die dingen. De medewerkers van de FOD Justitie spraken bevlogen en iedereen zou hun enthousiast verhaal graag geloven. Maar in de doorgaans goed geïnformeerde wandelgangen blijkt dat de uitvoering van al die plannen moeizamer verloopt dat wordt toegegeven. Wat blijft, is het gebrek aan middelen en te weinig mensen voor dit titanenwerk.

Intussen is er gemor in de justitiepaleizen. In een verhelderend opiniestuk in De Tijd (“Digitaliseer eindelijk de ondernemingsrechtbanken”, 16 december) legt Johanna Waelkens (“product manager legal consulting” bij een accountantskantoor) de vinger op de wonde. Ze verwijst naar de rol van de ondernemingsrechtbanken, die o.m. instaan voor de publicatie in het Belgisch Staatsblad van wijziging van vennootschapsstatuten, de benoeming of het ontslag van bestuurders of de verhuizing van de maatschappelijke zetel. Griffies werken daar nog steeds via ouderwetse procedures op papier, waarbij een recente omzendbrief ook nog bijkomende verplichtingen oplegt. “Digitale handtekeningen aanvaardt de ene griffie wel, de andere niet. Sommige griffies weigeren documenten die geniet zijn, ze prefereren paperclips. En als je het fout doet, is het motto: terug naar afzender. Of je de juiste richtlijnen hebt gevolgd, kan je vooraf onmogelijke zeker weten” zo stelt Waelkens. Door het dilemma van de paperclip of het nietje ontstaat er onzekerheid en achterstand. “De bank geeft geen volmacht op de rekening aan een nieuwe bestuurder tot zijn aanstelling is gepubliceerd. Met dat soort wispelturigheden kunnen we toch niet langer rekening houden” merkt Waelkens fijntjes op.

Ze heeft ook ervaring met de nieuwe applicatie JustAct, die bij de lancering als volgt werd voorgesteld: “Via deze applicatie kunnen ondernemers en verantwoordelijken van vzw’s de administratieve rompslomp vermijden die komt kijken bij de oprichting en het management van hun organisatie. Ook de wijzigingsakten kunnen digitaal worden ingediend”. Waelkens zegt daar met enig gevoel voor cynisme: “Geweldig. Tot je op de applicatie klikt. Een oprichtingsakte neerleggen is geen probleem. Maar een bestaande rechtspersoon aanpassen? Daar staat al meer dan een jaar het bericht ‘binnenkort beschikbaar’.”

Tussen wet en droom en tussen wet en realiteit gaapt een enorme kloof. Nog maar eens blijven wachten, tot…. 2027?

Hugo Lamon

Lees hier meer columns van meester Hugo Lamon over Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.