Fleer op één

In Fleer op één reflecteert elke eerste van de maand een gerenommeerd rechtsdenker over justitie in België en daarbuiten. Het collectief wil niet enkel de juridische actualiteit becommentariëren, maar ook mee maken.

Prof. dr. Frank Fleerackers, hoogleraar Rechtsdenken aan de KULeuven, coördineert het project.

Donkere dagen nopen tot een herdenking van de menselijke rede, stoelend op een diepere gave of capaciteit, aanwezig in vele vormen van intermenselijk contact. Deze interactie is herkenbaar als sociale realiteit, eigenschap of attitude, die perspectief biedt op een herijking van de klassieke rede. Sedert de Verlichting kenmerkt die aloude logos zich meer dan ooit als categorisch en statisch, terwijl de 21e eeuw bij uitstek differentieel en dynamisch verloopt, en aldus nood heeft aan een andere rede, waarin verschildenken en openheid voor veranderlijke overtuigingen primeren. Hier is geen plaats (meer) voor een irreële fixatie op artificiële kwalificatie of statische zekerheden. De klassieke rede faalt waar deze een kunstmatige binnenwereld tracht te verzekeren ten koste van een diffuse en vliedende werkelijkheid. Zo vervelt het oude denken in een ontmenselijkte, zelfs onmenselijke rede, die de mens niet (meer) tot gave dient.

Een affectieve rede, daarentegen, houdt zich niet onledig met een vergelijking van het onvergelijkbare, met een opdeling van het ondeelbare, met een classificatie van het unieke, of met het eenvormig maken van wat verschillend is. Evenmin legt een affectieve rede stil wat beweeglijk is, wanneer differentie en dynamiek alom als cruciale determinanten van actuele menselijke interactie worden (h)erkend. Een affectieve rede onderschrijft in deze determinanten de wijze waarop conflicten zich ontwikkelen, en vooral de wijze waarop mensen én overtuigingen begeleid dienen te worden in hun verschil en verandering, in hun diversiteit en beweeglijkheid.

Differentie en dynamiek gelden dan noodzakelijk als paradigmata voor een affectieve rede, die het effect van ieders overtuiging hoopt te begrijpen en bepalen. Indien deze rede hierin slaagt, indien deze rede de affectieve determinanten van onze conflicten erkent én overbrugt, dan kan ook het recht hopen op de ontwikkeling van een effectieve, dragende onderhuid in de 21e eeuw. De rol van de jurist als tussenpersoon en het belang van zijn vorming voor deze ontwikkeling kunnen hierbij bezwaarlijk overschat worden. De kwaliteit van elke juridische interactie is afhankelijk van de begeleidende jurist. En de effectiviteit van deze begeleiding is recht evenredig met de kwaliteit van zijn vorming. Met de kwaliteit van ons rechtsdenken.

Frank Fleerackers