Een nieuwe dag, een nieuwe Amerikaanse president. Op 20 januari 2025 maakt Donald John Trump officieel zijn comeback in het Witte Huis als 47ste president van de Verenigde Staten van Amerika. De man met de rode MAGA-pet heeft een duidelijke visie en is driester en beter voorbereid om deze bewaarheid te zien worden. De rode draad doorheen zijn campagnes is steevast ‘Make America Great Again’. Om dit doel te bereiken zal hij, in het verlengde van zijn America First-agenda, een protectionistisch handelsbeleid voeren. Als we zijn uitspraken van de laatste maanden mogen geloven, zal hij op zijn ‘first day in office’ een executive order tekenen over de extra invoerheffingen tegen Canada en Mexico. Ook zal er een extra importheffing van 10 procent komen op goederen uit China.
Deze aankondiging wijkt af van eerdere uitspraken van Trump, waarin hij een tariefmuur van 60 procent voor Chinese import en 10 procent voor import uit alle andere landen in het vooruitzicht stelde. Dat hij nu andere tarieven naar voren schuift, wijst erop dat er geen doordachte strategie achter deze dreigementen zit, maar dat ze eerder het gevolg zijn van impulsbeslissingen of een duistere onderhandelingstechniek om toegevingen af te dwingen. Wat de uitwerking van deze handelstarieven in concreto gaat zijn, is zoals de man, niet te voorspellen. Wat wél vooropstaat, is dat het idee van een vrije wereldhandel langzaam plaats ruimt voor het protectionisme van nu. Hierbij rijst de vraag of de WTO als handhaver van de wereldhandel nog opgewassen is tegen het protectionistische handelsbeleid van Trump II, en of het beleid van Trump tijdens zijn tweede termijn de genadeslag zal zijn voor de WTO.
De WTO
De WTO (thuisbasis: het pittoreske Lac Léman van Genève) werd opgericht in 1995 na de befaamde Uruguay-ronde van diplomatieke onderhandelingen (1986-1993) en vervangt een amalgaam van afzonderlijke handelsverdragen, waaronder ‘General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)’. De WTO is in vele opzichten een voortzetting van dit internationaal handelsverdrag, maar was in tegenstelling tot haar voorganger, meer dan een verdrag. Het werd de kern van de volwaardige, mondiale handelsarchitectuur die voorspelbaarheid en stabiliteit verschaft aan internationale handelsstromen. De organisatie berust grosso modo op twee pijlers.
De WTO is in eerste instantie een platform voor multilaterale onderhandelingen. Het heeft een quasi-universeel lidmaatschap, met uitzondering van economisch geïsoleerde landen zoals bijvoorbeeld Noord-Korea. Het brengt 164 nationale overheden samen om nieuwe regels te maken over het internationaal handelsverkeer, en om handelsbelemmeringen bespreekbaar te maken zodat die eventueel via onderhandelingen kunnen worden afgebouwd.
Hét echte kroonjuweel van de WTO is echter haar geschillenbeslechtingsmechanisme. Dit mechanisme zorgt ervoor dat handelsgeschillen niet langer worden beslecht op basis van het politiek gewicht of de economische kracht, maar op basis van de juridische gegrondheid van een zaak. Zo maakt de WTO plaats voor een rule-oriented approach, eerder dan een power-oriented approach. Hierdoor was de WTO één van meest slagkrachtige internationale organisaties omdat ze er vrij goed in sloeg haar eigen regels via een onpartijdig systeem te laten handhaven.
De WTO en de VS: een gespannen huwelijk
De Amerikaanse ondermijning van de WTO komt niet onverwacht. De onvrede over de handelsorganisatie – waarvan de Amerikanen in 1995 één van de medeoprichters waren – speelde al onder de administraties van Obama en Bush. Sinds het aantreden van regering-Trump in 2017 is de bom echter ontploft en is Amerika de WTO echt gaan saboteren. De regering-Trump I legde zo een gevolgtrekking tussen wereldhandel – met China – en de neergang en het banenverlies in delen van Amerika. Deze regering verklaarde dat China nooit lid van de WTO had mogen worden. Trump verwijt China verschillende zaken, zoals het niet naleven van de WTO-regels, het stelen van intellectuele eigendomsrechten, en het niet hebben van een vrije markteconomie. Verder pikt ‘The Donald’ het niet dat China in de WTO nog altijd doorgaat als ontwikkelingsland en daar bepaalde voordelen aan ontleent.
De meest opvallende actie van de Verenigde Staten onder de Trump-administratie is de blokkering door Amerika om nieuwe rechters te benoemen in het Appellate Body – het beroepsorgaan van de WTO. De Amerikanen zijn van mening dat het beroepshof meer doet dan de regels interpreteren en zich bezondigt aan het befaamde ‘juridisch activisme’. Omdat Washington de (her-) benoeming van vervangers dwarsboomt, wordt het vereiste minimum van drie rechters niet bereikt, en kan het Appellate Body geen uitspraken meer doen. Op deze manier misbruikt de VS zijn macht om de rule of law die het WTO-systeem beheerst te ondermijnen en valt het “succesvolle” geschillenbeslechtingssysteem van de WTO in duigen.
Onder de Biden-administratie stond Amerika wél meer open voor internationale handel. Toch is het opmerkelijk dat Joe Biden de Appellate Body Crisis heeft verdergezet. De Biden-administratie is zelf een stapje verder gegaan, en heeft in 2021 de ‘friendshoring’-strategie afgekondigd, waarbij ze aankondigen dat ze hun handel met landen die ze beschouwen als onbetrouwbaar zullen afbouwen en hun supply chains zullen verplaatsen naar partnerlanden. Hiermee maken ze hun intentie duidelijk om een nieuwe wereldorde te creëren waarin zij centraal staan. Deze strategie is in strijd met artikel 1 van de GATT, maar momenteel blijkt de VS niet geïnteresseerd te zijn in het respecteren van de WTO regels. Hun focus blijkt vandaag de dag meer gericht te zijn op het behartigen van hun nationale veiligheidszorgen. Het feit dat er vanwege de Appellate Body Crisis moeilijk gevolgen kunnen worden gekoppeld aan het schenden van WTO-recht, draagt er aan bij dat de VS deze strategie ongestoord kan implementeren.
Besluit
De aangekondigde tarieven door de Trump-administratie II verkondigen niet veel goeds. Nu is de vraag in Genève: willen de Amerikanen helemaal af van het op regels gebaseerde internationale handelssysteem en terug naar een situatie van ieder voor zich?
Nu het koninginnenstuk van de WTO door de VS lamgelegd werd, en nu de aanstaande president de verkiezingen heeft gewonnen onder het motto van America First, ziet de toekomst van de WTO en een op regels gebaseerd internationaal handelssysteem er niet veelbelovend uit. Wil de WTO, haar machteloosheid bestrijden en Amerika weer aan boord krijgen, moet er iets structureel veranderen aan de organisatie van de WTO, indien ze uiteraard haar rol als internationale waakhond wil bewaren. Het is in dat opzicht noodzakelijk dat geen enkel land de regels waarmee zij heeft ingestemd kan ondermijnen. Momenteel ziet het ernaar uit dat het momentum in internationale handel de WTO zal doen evolueren naar louter een gesprekstafel voor handelsverdragen, weg van de WTO als robuuste hoeksteen voor een op regels gebaseerde wereldhandel.
Dean Geldof
Lukas Brosens
Brussels Law School Consultancy
Bronnen
BATSELE F., ‘Crisis bij beroepsorgaan Wereldhandelsorganisatie’, Juristenkrant 2020/401, (2) 3.
BEUNDERMAN M en SCHNKEL M., ‘Licht gaat uit voor WTO’, De Standaard 12 december 2019, https://www.standaard.be/cnt/dmf20191211_04762335 (geraadpleegd op 08/12/2024)
Drezner, D. W., Farrell, H., & Newman, A. L. (Eds.). (2021). The uses and abuses of weaponized interdependence. Brookings Institution Press. Gijs, D., Moens, B., & Coi, B. (2024). Europe in the line of fire as Trump threatens trade war with China.
MOOIJMAN R., ‘Wereldhandel is veranderd, de WTO blijft haar trage zelf’, De Standaard 18 juni 2022https://www.standaard.be/cnt/dmf20220617_97782930 (geraadpleegd op 08/12/2024).
United States: Import Prohibition of Certain Shrimp and Shrimp Products – Report of the Appellate Body (12 October 1998) WT/DS58/AB/
R. Van den Bossche, P., & Prévost, D (2021). Essentials of WTO Law. WTO, Dispute settlement, https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/dispu_e.htm.
WTO, What is the WTO, https://www.wto.org/.
Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.
0 reacties