“Justitie wordt door veel Belgen als weinig toegankelijk beschouwd.” Deze harde boodschap uit de Vijfde Justitiebarometer 2024 legt een pijnpunt bloot: ons rechtssysteem schiet tekort in bereikbaarheid en efficiëntie. Minister Zuhal Demir zet in haar beleidsnota stappen richting een optimalisatie van eerstelijnsbijstand en integrale hulpverlening bij onder andere interfamiliaal geweld en slachtofferhulp. Ook initiatieven zoals de rechtsstaatreporters willen de juridische wereld toegankelijker maken. Er is dus een duidelijke behoefte én bereidheid om justitie dichter bij de burger te brengen. Maar deze losse initiatieven volstaan niet. Wat ontbreekt, is een structurele, geïntegreerde aanpak.

De rechtzoekende verdient snelle en directe hulp. Elke tussenstop is een risico op uitval, en dat moet worden geminimaliseerd. Daarom moet de rechtsbijstand een ‘one stop shop’ worden. Dit kan met een uniforme telefonische hulplijn en één digitale module ter ondersteuning van fysieke permanenties in geheel Vlaanderen. Het doel is helder: één ingang voor juridische bijstand die iedereen begrijpt en bereikt.

Meer dan juridische hulp alleen

Toegankelijkheid betekent ook aandacht voor meer dan enkel het juridische luik. Lokale projecten zoals welzijnsloketten in rechtbanken en het Lawyers Victims Assistance bewijzen dat een multidisciplinaire aanpak werkt. Deze projecten verdienen niet alleen lof, maar ook structurele ondersteuning en bredere uitrol. Er is nood aan holistische zorg. Een ‘derdelijnsbijstand’ zeg maar. De aanvulling van de juridische dienstverlening met maatschappelijke, psychologische of andersoortige dienstverlening is een actuele behoefte. Advocaten zien dagelijks hoe rechtzoekenden die naast het juridische ook nood hebben aan sociale, administratieve, financiële en/of psychologische steun.

Inclusieve oplossingen, geen exclusieve voordelen

Deze multidisciplinaire bijstand mag in geen geval een dienstverlening worden die met overheidsmiddelen wordt voorbehouden aan holistische kantoren. Geen exclusiviteit, wel inclusie. Geen schijnoplossingen, maar effectieve verbindingen tussen juridische en sociale hulpverlening. Zorgaanbod moet ad hoc en ad personam worden samengesteld Het is niet alleen eerlijker, maar ook betaalbaarder en efficiënter door bestaande zorgnetwerken slim in te schakelen.

Nu of nooit

De uitdagingen zijn groot, maar de oplossing is helder: een rechtshulp die iedereen bereikt, zonder onnodige drempels en tegen een haalbare kostprijs. Efficiëntie en kwaliteit kunnen perfect hand in hand gaan – als de wil er is. Wij zijn er klaar voor.

Marnix Moerman – Bestuurder bij Advocaat.be