Misschien zat u dinsdagochtend ook in de file op weg  naar ergens en confronteerde Jan Hautekiet u met “de week van de bemiddeling”.  Het uitgangspunt van de radiouitzending was dat de bemiddelingsprocedure maar bij weinig mensen bekend is. “Elk jaar schrijven rechters in België 1 miljoen vonnissen, terwijl er maar 5000 bemiddelingsprocedures zijn”, zo klonk de vaststelling. Daarom organiseert de Federale Bemiddelingscommissie dit jaar voor de tweede keer de Week van de Bemiddeling en kreeg het initiatief media-aandacht. Het inspireerde Jan Sap (Unizo) tot de volgende tweet: “Slechts 2 op 10 ondernemers vinden volgens Unizo-enquête weg naar bemiddeling, maar de helft zou er in de toekomst beroep op willen doen”. Er is dus een groot optimisme dat dit uit de Angelsaksische wereld overgewaaide concept ook hier zal gaan doorbreken.

Bij advocaten leeft soms nog verwarring over wat bemiddeling precies is. Ieder advocaat probeert toch eerst een zaak te regelen? Ligt het minnelijk onderhandelen, veelal via vertrouwelijke contacten en briefwisseling met de raadsman van de tegenpartij, niet ingebakken in het DNA van een advocaat? Los van de vraag dat dit zeker niet kan worden veralgemeend (geef toe: u kent ook de proceduretijgers in de advocatuur), is het ook zo dat bemiddeling iets anders beoogt. Het wil in essentie de dialoog tussen de partijen herstellen en hen doen inzien dat men beter rekening houdt met elkaars belangen dan met wederzijdse rechtsaanspraken. Wanneer er geen ongelijke machtsverhouding is tussen partijen, kan een bemiddeling voor een meer duurzame oplossing zorgen.

Het is geweten dat ook de minister van Justitie Koen Geens een groot voorstander is van meer bemiddelingsprocedures. De minister wil trouwens minder zaken voor de rechtbank, om daar de werkdruk te doen verminderen en dus op die manier kunnen besparen.

De radiomaker wist te melden dat de minister trouwens werkt aan een nieuwe wet die bemiddeling moet promoten. Zo zou de minister ook “collaboratieve onderhandelaars” willen invoeren. Deze advocaten, met een bijzondere opleiding, zouden hun cliënten bijstaan in de bemiddeling. Om hen ertoe aan te zetten de bemiddeling te doen lukken, zou de wetgever voorzien dat bij het mislukken ervan de “collaboratieve onderhandelaars” niet langer als raadsman mogen optreden. Wie geen oplossing bereikt, is dus gezien. Het moet een stimulans zijn om de partijen ertoe aan te zetten belangengericht te denken en zelf tot een oplossing te komen en de collaboratieve onderhandelaars om zich daar voor in te zetten.

De minister denkt er ook aan om de rechter de mogelijkheid te geven om “ambtshalve” (en dus zelfs wanneer partijen er niet mee instemmen) bemiddeling of collaboratief onderhandelen op te leggen. Die verplichting lijkt een brug te ver te zijn, omdat het indruist tegen de filosofie en de essentie zelf van het bemiddelen. De vrijwilligheid is daarbij altijd de kerngedachte geweest.

Wanneer partijen, na vruchteloze pogingen om tot een minnelijke regeling te komen, zich uiteindelijk tot de rechter wenden is er sprake van rechtsweigering wanneer er dan geen gerechtelijke afhandeling mogelijk is. Een overheid die wetten maakt, moet er ook voor zorgen dat er rechters zijn die toezien op de naleving en uitvoering van die wetten. Partijen kunnen niet worden verplicht om dan nog eens te gaan bemiddelen.

Recent doctoreerde Wendy Hensen aan de UHasselt over “justitie en bemiddeling”. Zowel in haar proefschrift als in een recent interview in de Juristenkrant pleit zij voor het behoud van de vrijwilligheid. “In plaats van wettelijk verplichten zou een betere piste zijn om het bewustzijn te vergroten via sensibilisering of financiële stimuli”. Het vereist immers een mentaliteitswijziging, wat zich inschrijft in een langetermijnperspectief.

De advocatuur moet zich bewust zijn van deze evoluties. Niets is nog zoals het was, maar laat dat nu precies voor advocaten de uitdaging zijn om een dienstverlening aan te bieden op maat van het cliënteel.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en vanaf 1 september bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een beschouwing over justitie.

Lees hier alle artikels van ‘LAMON op woensdag’.