Zondag werd een “superministerraad” gehouden over veiligheid en justitie. Zo heeft de ministerraad zijn akkoord gegeven om het afsluiten van een rechtsbijstandverzekering fiscaal te stimuleren.

Er is immers al enige tijd een probleem. Een procedure starten voor de rechtbank is de afgelopen jaren flink wat duurder geworden. Gerechtsdeurwaarders en advocaten zijn  sinds enige tijd aan de BTW onderworpen (en hun factuur is daarmee dus met 21 % verhoogd), maar ook de rolrechten (de vergoeding die moet worden betaald om een procedure te mogen opstarten) zijn fors  gestegen.  Op die manier ontstaat er een tweesporenjustitie:  enerzijds zijn er de burgers die beroep kunnen doen op de juridische tweedelijnsbijstand (de vroegere “pro Deo”-advocaten) en voor wie procederen nauwelijks iets kost. Daarnaast de veelverdieners, voor wie procederen financieel geen pijn doet. Voor een steeds grotere wordende groep die daar tussenin zit zorgt een rechtszaak voor slapeloze nachten, want er is meestal geen budget voor die vaak onverwachte kost.

De regering wil daar nu iets aan doen. Dat is op zichzelf natuurlijk uitstekend nieuws. Als er wetten worden gemaakt, heeft natuurlijk iedereen het recht om zich op die wetten te mogen beroepen en van de overheid kan (neen: moet) worden verwacht dat ze het voor iedereen op gelijke manier mogelijk maakt om een zaak te laten beoordelen door een onafhankelijke rechter.

Er bestaan daarvoor verschillende mogelijkheden. De overheid kan de heffingen en taksen op procederen doen dalen of de criteria om recht te hebben op een pro Deo-advocaat versoepelen, maar die pistes worden dus  niet gevolgd. De regering wil dat burgers zich meer verzekeren voor de risico’s van een rechtszaak. Hoe meer burgers dat doen, hoe lager de premies worden. Samengevat:  het stimuleren van de toegang tot de rechter wordt geprivatiseerd. Als duwtje in de rug wil de regering de verzekeringspremies fiscaal aftrekbaar maken. Daar kan, behalve misschien de minister van financiën, eigenlijk niemand tegen zijn. Maar toch is het goed om even de eerste gekende “kleine lettertjes”  bij dit voorstel te lezen.

In het persbericht dat de minsterraad uitstuurde leest men dat er een “nomenclatuur voor de advocaten” zal worden ingevoerd. Er worden dus door de overheid wettelijke tarieven vastgelegd en enkel wanneer de advocaat bereid is tegen deze tarieven te werken geldt de fiscale aftrek en zal de verzekering de kosten volledig ten laste nemen. Er zullen lijsten worden opgesteld van advocaten die bereid zijn aan die tarieven  te werken. Een vast tarief klinkt aantrekkelijk, maar de wijziging is wel revolutionair. Het is alsof de overheid zou bepalen hoeveel een voetballer mag verdienen. De prestatie is toch immers altijd dezelfde: 2 x 45 minuten op een veld tegen een bal trappen en trachten te winnen. Waarom verdient een topvoetballer dan meer dan iemand uit de lagere reeksen?  Leeftijd, ervaring, inzicht en allicht ook talent bepalen dat. Waarom mogen die elementen bij advocaten dan niet meer spelen?

Die nomenclatuur doet natuurlijk ook denken aan de geconventioneerde artsen. Als dat daar lukt, waarom dan ook niet bij de advocaten? Die vergelijking gaat natuurlijk niet op.  In onze ziekteverzekering wordt alles door de overheid gefinancierd en er is niemand die eraan denkt om een zelfde aantal miljarden euro’s  te voorzien voor justitie.  Overigens valt, in tegenstelling tot in de geneeskunde, niet alles onder die rechtsbijstandsverzekering. Het zou enkel gaan om echtscheidingen en bouwzaken. Als u dus een probleem hebt met de overheid (u krijgt geen vergunning, u wil een fiscale aanslag betwisten) of een burgerlijk geschil (u koopt een gebrekkige keuken, uw tweedhandsauto blijkt niet in orde,….)  zal u dat dus volledig zelf moeten betalen. Die nieuwe verzekering is dus niet neutraal. Het is de overheid die zal bepalen in welk soort zaken u gemakkelijk naar de rechter kan stappen. Het beloven nog boeiende discussies te worden om te weten of daardoor alle burgers gelijk worden behandeld.

Het invoeren van wettelijke tarieven is overigens ook principieel een grote stap. De overheid geeft hiermee aan dat ze de advocatuur niet erg vertrouwt en daarom ingrijpt in de wijze waarop ze zich laten vergoeden. De verdere concretisering van de maatregel zal dan ook met argusogen worden bekeken.

Hugo Lamon is advocaat.

Meer lezen van deze auteur?