Begin november had het weekblad “Moustique” (enigszins de Franstalige tegenhanger van Humo) het alarmerend én met een grote kop over “les avocats sur la paille”. Dat advocaten op droog zaad gaan zitten zou alles te maken hebben met een nieuwe wet die op 1 mei 2018 in voege treedt. De reden voor het artikel was de vaststelling dat in Franstalig België – en ik citeer- “15 % tot 25 %” van de advocaten in financiële moeilijkheden zou verkeren. Wanneer het nieuwe boek XX WER (Wetboek van Economisch Recht) in werking treedt kunnen ook beoefenaars van vrije beroepen (en dus ook advocaten) failliet worden verklaard. Dat baart velen zorgen en het is zonder meer verbazingwekkend dat de Vlaamse pers dit thema nog niet echt ontdekt heeft. Advocaten die voor de rechtbank pleiten voor cliënten die hun schulden niet kunnen betalen en tegelijkertijd ervaringsdeskundige zijn.

De wijzigingen in het insolventierecht zijn vanuit juridisch perspectief logisch. Het is, onder meer onder druk van het Europees recht, al enige tijd zonder meer duidelijk dat wie een vrij beroep uitoefent ook economische activiteiten verricht. Het was dan onlogisch dat advocaten, artsen, apothekers en architecten niet failliet konden worden verklaard en ook geen WCO konden aanvragen. Dat zal dus nu vanaf 1 mei 2018 wel kunnen. Tegen dan zal, in dezelfde logica, ook de wet op de collectieve schuldenregeling moeten worden aangepast, om daar dan weer te voorzien dat wie een vrij beroep uitoefent niet meer door die wet kan worden beschermd. De advocaat zal dus volop ondernemer, en alleen dat, zijn.

De gevolgen van de nieuwe faillissementswet verdienen ook in Vlaanderen aandacht. Er bestaan niet echt recente cijfers over wat advocaten in Vlaanderen verdienen (de resultaten van de laatste advocatenbarometer zijn allicht niet meer actueel), maar er is een breed gedragen buikgevoel dat de situatie er voor velen niet echt beter op geworden is en dat bij een aantal onder hen de toestand echt zorgwekkend is.  Het weekblad Moustique laat anoniem een accountant aan het woord die stelt dat in Franstalig België 20 % van de  advocaten die alleen kantoor houden binnen de vijf jaar zullen verdwijnen, al blijkt uit het artikel niet meteen dat hij daarmee op een faillissement doelt. Het is ook niet duidelijk waarop die cijfers gebaseerd zijn, maar wie in de balielokalen en koffiekamers wat blijft hangen, hoort sombere berichten. Er wordt gewezen op de daling van het aantal zaken. Wie de advocatuur op dezelfde manier wil blijven uitoefenen als tien jaar geleden, stelt vast dat dat steeds moeilijker wordt.

Een aantal advocaten heeft het onmiskenbaar financieel moeilijk. In een aantal balies zijn discreet sociale commissies actief die advocaten in financiële nood met raad en daad bijstaan. Sommigen onder hen zitten nu in de collectieve schuldenregeling. Anderen slagen er bijvoorbeeld niet in hun BTW-bijdragen te betalen, maar blijven vaak onder de radar. Stafhouders die zich bij de BTW-administratie informeren, stoten vaak op de grenzen van de privacywet. Maar vanaf 1 mei 2018 kan een advocaat dus in faillissement worden gedagvaard of worden opgeroepen om zich bij de rechtbank van koophandel te gaan verantwoorden voor financiële achterstallen. De advocatuur zal er daardoor anders uitzien. De tijd van de onderlinge solidariteit aan de balie zal, voor zover het nog bestond, definitief verdwijnen. De advocaat is een ondernemer en zal over een bedrijfsplan moeten beschikken, zijn kosten moeten berekenen, dat moeten kunnen aantonen en zich op de concurrentiële markt van de juridische dienstverlening moeten positioneren. Dat hoeft trouwens ook geen achteruitgang te zijn, want er zijn natuurlijk ook advocaten die dat wél al doen en er zijn ook vele goed draaiende kantoren met mooie financiële resultaten.

Natuurlijk heeft de advocaat ook een taak van algemeen belang. Via de cliënt komt hij ook op voor de rechtsstaat. Dat verklaart waarom er ook uitvoeringsbesluiten zullen komen, waarbij specifieke zaken zullen moeten worden geregeld. Zo onder meer hoe het zit met het beroepsgeheim. Er zal ook op deontologisch vlak een duidelijk antwoord moeten komen op de vraag of een failliet advocaat nog het beroep kan uitoefenen. Al die gevolgen zullen niet ongedaan maken dat noch de stafhouders noch de OVB zullen kunnen verhinderen dat advocaten failliet zullen kunnen gaan. De advocatuur zal niet failliet gaan, maar wel andere paden bewandelen.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en vanaf 1 september bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een beschouwing over justitie.

Lees hier alle artikels van ‘LAMON op woensdag’.