In de strijd tegen fiscale fraude heeft de wet van 17 maart 2022 de mogelijkheid voorzien om fiscale onderzoeksteams (MOTEM) op te richten. Deze fiscale MOTEM’s bestaan uit gespecialiseerde politiediensten en fiscale ambtenaren en zijn erop gericht inbreuken inzake directe belastingen, btw en feiten van witwassen vast te stellen.

Op 9 februari 2023 hebben 24 fiscale ambtenaren de eed afgelegd in handen van de procureurs-generaal. Bijgevolg kunnen zij vanaf nu deel uitmaken van dergelijke fiscale MOTEM die tijdelijk en per dossier wordt opgericht. In hun ‘bijkomende’ hoedanigheid van Officier van de Gerechtelijke Politie (OGP) hebben deze fiscale ambtenaren diverse bevoegdheden.

Tegelijkertijd vaardigde het College van procureurs-generaal bindende richtlijnen uit die de oprichting, samenstelling en werkwijze van de fiscale MOTEM’s concretiseren (cfr. Omzendbrief College van procureurs-generaal).

De oprichting, samenstelling en afsluiting van de MOTEM

1. De beslissing om een MOTEM samen te stellen komt toe aan het Openbaar Ministerie. De bedoeling is om MOTEM’s prioritair, maar niet exclusief in te zetten voor de bestrijding van georganiseerde criminaliteit. Bovendien kan een MOTEM slechts worden opgericht indien ambtenaren van de fiscale administratie met een specifieke expertise een grote meerwaarde kunnen bieden.

2. Het Openbaar Ministerie deelt de beslissing tot samenstelling van een MOTEM aan de Dienst Coördinatie Anti-Fraude (CAF van de FOD Financiën) mee met onder andere de identiteit van de belastingplichtige, de plaats van de onderzoeksdaden, en de periode waarin de fiscale ambtenaar aan de MOTEM zal deelnemen.

3. De BBI-administratie duidt de deelnemende ambtenaren aan. De fiscale wet verbiedt om fiscale ambtenaren van de BBI in te zetten die betrokken zijn in een lopend administratief onderzoek tegen de betrokken belastingplichtige. De Omzendbrief gaat verder en verbiedt het inzetten van fiscale ambtenaren die het dossier van de belastingplichtige in de loop van de voorbije vijf jaar hebben behandeld.

4. De onderzoeksleider, lid van de Federale Gerechtelijke Politie, stelt vervolgens een onderzoeksplan op (doelstelling onderzoek, in te zetten middelen, timing, werkplek, …), dat goedgekeurd wordt door het Openbaar Ministerie. De onderzoeksleider zal met tussentijdse evaluaties de opvolging van het plan verzekeren en zal het gebruik van de MOTEM (en dus de inzet van de fiscale ambtenaren) zo kort mogelijk houden.

5. Na afloop van de activiteiten van elke MOTEM, zullen de betrokken fiscale ambtenaren het verloop ervan aan de hand van een korte nota evalueren.

Ambtenaren onder FOD Financiën of parket?

De fiscale ambtenaar die aan een MOTEM deelneemt blijft onder het hiërarchische gezag van de FOD Financiën.

Het opsporingsonderzoek daarentegen verloopt weliswaar onder leiding van het Openbaar Ministerie. Tijdens de uitvoering van zijn taken binnen de MOTEM, zal de fiscale ambtenaar dan ook de instructies van het bevoegde Openbaar Ministerie volgen. Hij handelt in dat geval zoals iedere Officier van de Gerechtelijke Politie (bv. vereiste van legitimatiekaart bij onderzoekshandelingen, het opstellen van processen-verbaal, het afnemen van verhoren en het deelnemen aan huiszoekingen, …). Zo moet ook de fiscale ambtenaar van een MOTEM over een kantschrift van de procureur beschikken alvorens toegang te hebben tot de gegevensbanken van de FOD Financiën.

Wil de fiscale ambtenaar de bewijselementen die hij tijdens de MOTEM verzameld heeft, gebruiken voor louter fiscale doeleinden (dus “buiten de MOTEM actie”), moet hij eerst toestemming tot inzage in het strafdossier krijgen overeenkomstig de bepalingen uit de fiscale wetboeken (cf. artikelen 327, §1, lid 2 WIB92 en 93quaterdecies, §1, lid 3 WBTW). Tot die toestemming wordt verleend, wordt alle informatie die binnen het kader van de MOTEM werd verzameld door het geheim van het onderzoek gedekt.

Belang controle MOTEM: zijn de spelregels correct nageleefd?

Hoewel de minister van Financiën heeft verklaard dat fiscale ambtenaren vooral gemist werden in de strijd tegen de drugsmaffia, kan een nieuwe MOTEM ad hoc en tijdelijk worden opgericht met het oog op de opsporing en vaststelling van eender welke inbreuk bedoeld in het Wetboek der Inkomstenbelastingen. Artikel 338quater WIB92 schrijft immers voor dat een MOTEM prioritair, doch niet exclusief georiënteerd is op de bestrijding van georganiseerde criminaliteit.

Indien u als belastingplichtige geconfronteerd wordt met een controle door een fiscale MOTEM, doet u er aldus goed aan te controleren of aan alle wettelijke voorwaarden is voldaan (bv. correcte aanstelling van de fiscale ambtenaren, geen ‘voorkennis’ van fiscale ambtenaren, correcte inzage van het strafdossier, geldige legitimatiekaart tijdens hun onderzoekshandelingen, …).

Voor meer informatie en begeleiding van uw dossier kan u terecht bij ons procedureteam.

Tiberghien

Christophe Dillen, Céline Van Houte, Ana Laura Claes en Maxim Vermeiren