Een rechtstaat moet garanderen dat iedere rechtzoekende zich, wanneer nodig, tot zijn natuurlijke rechter kan wenden. De toegang tot de rechtbanken werd duurder en ook de andere gerechtskosten (kosten van expertise, tussenkomst notaris of gerechtsdeurwaarder) en de erelonen en kosten van de advocaat, brengen met zich dat het voor de modale burger niet eenvoudig is om zijn rechtmatige belangen voor een rechtbank te laten behartigen.

Reeds vele decennia wordt gezocht naar een juiste formule om de rechtsbijstand in het algemeen en de verzekering rechtsbijstand in het bijzonder meer verspreiding te doen vinden.  Geen zinnig mens en al zeker geen advocaat, die gekant is tegen een maatregel die toegang tot het gerecht verbetert, waarbij ook het fiscaal aantrekkelijker maken van de rechtsbijstandsverzekering kan helpen.

De rechtsbijstandsverzekering die thans het voorwerp zou uitmaken van een nakend wetgevend initiatief (teksten werden nog niet beschikbaar gesteld) komt aan de voormelde bezorgdheid amper tegemoet.

De beperkte fiscale stimulans zal zeker niet tot gevolg hebben dat de categorie van rechtszoekenden, die niet of net niet in aanmerking komt voor tweedelijnsbijstand, nu massaal een dergelijke verzekering zou onderschrijven. Integendeel, het lijkt meer aannemelijk dat de grote verdiener, die zijn kosten fiscaal wil optimaliseren, deze verzekering zal nemen. Bovendien worden arbeidsgeschillen al bij voorbaat uitgesloten, wat een platte toegeving zou zijn aan syndicale druk.

Over het op stapel staande wetgevend initiatief werd niet onderhandeld, maar werd overleg gepleegd met bestuurders van de OVB en met Assuralia. Dit overleg gebeurde onder strikte geheimhouding en embargo, zodat de nagenoeg 11.000 Vlaamse advocaten niet echt op de hoogte zijn over wat hen weldra te wachten staat.

Om tegemoet te komen aan de verzuchtingen van de verzekeraars, die de schadegevallen beheersbaar wensen te houden, zou worden gewerkt met een systeem van geconventioneerde advocaten. Al te eenvoudig wordt daarbij de vergelijking gemaakt met de geconventioneerde arts.

Deze vergelijking gaat niet op. De geconventioneerde arts treedt toe tot een systeem dat onderhandeld werd tussen ziekenfondsen en artsen. De arts kan zich ook ten dele conventioneren en bovendien houdt deze conventie ook verband met een uitgewerkt systeem van pensioensparen, wat bij de advocatuur geenszins het geval zou zijn.

De verzekeringsdekking zou bovendien voor bepaalde geschillen, zoals echtscheidingen en bouwzaken in het bijzonder, beperkt blijven. De geconventioneerde advocaat heeft wel recht op een dubbele dekking.

Deze dubbele dekking biedt evenwel geen zekerheid.

Onder voorbehoud van de concrete teksten lijkt het er op dat geen reserve voor de erelonen van advocaten zou worden voorzien. Concreet betekent dit dat alle gerechtskosten door dezelfde dekking moeten gedragen worden.

De ereloonstaat van de advocaat komt daarbij meestal op de laatste plaats. Vooreerst moet immers worden gedagvaard, moet een provisie worden betaald aan de technische raadsman, de aangestelde gerechtsdeskundige of notaris, moeten kosten van uitvoering worden voorgeschoten of andere. Op het einde van de rit dreigt de verzekerde dekking opgebruikt te zijn, terwijl het de geconventioneerde advocaat niet is toegelaten om zijn ereloon te vragen aan de cliënt. De geconventioneerde advocaat mag immers enkel betaling vragen aan de verzekeraar, die dan kan antwoorden dat de dekking niet langer toereikend is.

Op die wijze dreigt de rechtszoekende, aan wie de toegang tot het gerecht moet worden gewaarborgd, nog steeds in de kou te blijven, nu aan hem geen deugdelijke bijstand van een advocaat, die daarvoor minimaal een billijke vergoeding moet ontvangen, kan worden gegarandeerd.

Jan Meerts
Stafhouder Balie Antwerpen

Bovenaan het artikel kan u het aansluitende video-interview met Stafhouder Meerts bekijken. Bezoek ook Advocatennet.be voor recente interviews met de Stafhouder over de nieuwste ontwikkelingen aan Balie Antwerpen en andere Vlaamse Balies.