Velen zaten maandag nagelbijtend te wachten op de beslissingen van de nationale veiligheidsraad. Alvast in het buitenland werden de maatregelen draconisch genoemd, maar ook daar bleef de uitleg over onze nieuwe vijfkoppige bubbel nogal duister. Toch waren de ogen nog meer gericht op wat er in de provincie Antwerpen zou gebeuren. Later op de avond werd daar beslist dat in de ganse provincie de avondklok zou worden ingesteld, maar 24 uur later is er nog geen formeel besluit. Volgens de pers geraakte “de praktische regelgeving niet op tijd klaar”. Alhoewel de initiële bedoeling – snel maatregelen opleggen om de verspreiding van het virus tegen te gaan – daarmee niet werd bereikt, is het voor een jurist misschien toch in zekere mate een geruststelling dat er toch nog enige aandacht gaat naar het ordentelijk formuleren van een verregaande inperking van de vrijheid van komen en gaan. Juristen die ijveren voor een correcte juridische tekst zijn misschien dan wel op korte termijn de spelbrekers, ze behoeden de samenleving voor groot drijfzand dat later door rechtbanken zou worden afgestraft.

Het wordt de hoogste tijd dat ook anderen daar wat aandacht voor hebben. Er was vorige week een door de media wat opgeklopte “clash” tussen de wetenschappers-virologen en de politieke wereld. Terecht stelde Peter De Roover (NVA-fractieleider) in De Tijd (28 juli) dat beiden een verschillende rol hebben. “Politici zijn per definitie geen expert, en gelukkig maar. Expert ben je op één terrein. Een dergelijke beperking kan een politicus zich niet veroorloven”, zo merkte hij in een zeldzame vlaag van bescheidenheid op. Dat staat in schril contrast met wat De Standaard vernam van vicepremier David Clarinval (kent u hem overigens?) na de bewuste veiligheidsraad:  “We willen niet dat de virologen ons opnieuw publiekelijk bekritiseren. Dus geven we ze alles” (DS, 28 juli).  Dat geeft niet echt blijk van grote moed en voor de heikele kwestie van de noodtoestand in Antwerpen werd de hete aardappel doorgeschoven naar de provinciegouverneur, tot nader orde geen politica. Een politicus is, volgens Peter De Roover, iemand die door de kiezer ter verantwoording kan worden geroepen. Niet dus, wanneer het om een gouverneur gaat.

Het is natuurlijk een goede zaak dat politici zich door experten laten adviseren. “Politici moeten het totaalbeeld voor ogen houden, dus politicus zijn. Experts moeten hun expertise in het mandje leggen, waar ook alle andere experts in samengebracht worden. Expert zijn dus.” Een zeer heldere en juiste analyse van dezelfde Peter De Roover. Het wordt tijd om dus ook andere experts bij de besluitvorming te betrekken. De rechterlijke macht bijvoorbeeld.

De politiek doet nu massaal beroep op de burgerzin en doet een krampachtige poging om heldere regels te maken (al duurde wel een volle dag vooraleer iedereen de 5-personenbubbel begreep). Toch lijkt iedereen het er wel over eens dat daarmee enkel de verspreiding van het virus kan worden afgeremd wanneer die maatregel ook wordt nageleefd. Dat veronderstelt dan ook een effectieve en efficiënte handhaving, wat enkel maar kan indien er een maatschappelijk draagvlak is en indien de maatregelen ook op een menselijke manier worden gesanctioneerd. Politici zien daarbij collectief over het hoofd dat ons land specialisten kent in de handhaving van de regels die zij aan de lopende band uitvaardigen.  Het lijkt nu wel een quizvraag: over wie ik heb het nu? De collectieve blindheid heeft dramatische proporties aangenomen, maar voor de vervolging is dé specialist het Openbaar Ministerie en voor de sanctionering zijn dat de rechters. Samen vormen zij de rechterlijke macht. Toch al van gehoord, beste politici?

Het blijft een raadsel waarom de voorzitter van het College van Procureurs Generaal en van het College van hoven en rechtbanken niet in de veiligheidsraad zitten of minstens hun adviezen niet worden gevraagd en opgevolgd zoals deze van de virologen. Het is niet  bekend in hoeverre de magistraten bij de besluitvorming van de veiligheidsraad worden betrokken (er is geen enkele aanwijzing dat hen ooit iets gevraagd is), maar ze zouden misschien toch wel als expert in handhaving van regels nuttige inzichten kunnen bijbrengen. Ze zouden misschien erop kunnen wijzen dat het toezicht toch best niet de exclusieve taak is van de politie, omdat bij het maken van concrete afwegingen en beoordelingen best ook een rechter tussenkomt.

Het klinkt voor sommigen misschien aanlokkelijk om corona te bestrijden zonder duidelijk wettelijk kader en zonder die vervelende juristen. Wie nog wat rechtstaat wil overeind houden, weet beter.

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!