In onze zesdelige reeks belichten we de belangrijkste mechanismen en afspraken die aandeelhouders kunnen maken om een soepele exit te waarborgen. In eerdere artikelen hebben we exitregelingen besproken om een meer geplande exit te voorzien. In dit vijfde artikel richten we ons specifiek op de technieken die worden gehanteerd bij het oplossen van een patstelling (of deadlock). Hierbij worden zogenaamde ‘shoot-out clausules’ gehanteerd, met opvallende namen als Texas of Mexican shoot-out, Russian roulette, Dutch auction, Fairest Bid, enzovoort. Deze zouden een uitkomst kunnen bieden voor een aandeelhouder die, bij een (herhaalde) deadlock situatie, een exit wenst te verwezenlijken.

De verschillende varianten van de shoot-out

Een shoot-out-procedure wordt ingezet om aandeelhoudersconflicten op een objectieve en efficiënte manier op te lossen, zonder langdurige onderhandelingen. Het idee is om op voorhand geregeld te hebben hoe de aandeelhouders een situatie van duurzame deadlock ontmijnen door te scheiden.

Doorgaans incentiveren de clausules de aandeelhouders om een eerlijke en marktconforme prijs te hanteren voor de verkoop van aandelen, aangezien het risico bestaat dat deze aandeelhouder zijn participatie verliest voor een te lage prijs of verplicht wordt de andere aandeelhouder uit te kopen voor een te hoge prijs.

Er bestaan verschillende varianten, elk met hun eigen dynamiek, waarvan volgende de meest voorkomende clausules zijn. We sommen en benoemen ze hier op zoals we ze het meest tegenkomen, maar online worden de clausules vaak door elkaar gebruikt en verschillend uitgelegd, of andere benaming gegeven.

Texas shoot-out: bieden tot een akkoord

Bij de eerste variant proberen aandeelhouders elkaar als het ware uit te kopen door middel van een opbod-mechanisme. Het proces werkt als volgt:

1. Een aandeelhouder doet een bindend bod op de aandelen van de andere aandeelhouder.
2. De andere aandeelhouder kan ervoor kiezen om het bod te accepteren en zijn aandelen te verkopen, óf om een tegenbod te doen op de aandelen van de eerst biedende aandeelhouder. Typisch voorziet men in een bepaalde drempel om het eerdere bod te overschrijden.
3. Dit proces herhaalt zich totdat één van de aandeelhouders besluit het laatste bod van de ander te accepteren.

De Texas shoot-out vereist strategisch inzicht en financiële slagkracht, omdat elke aandeelhouder moet inschatten of het zinvol is om verder te bieden. Deze variant is ontworpen met het oog op eerlijkheid, waarbij wordt gewaarborgd dat de aandeelhouders zich kunnen vinden in beide mogelijke uitkomsten (kopen of verkopen).

Mexican shoot-out: gesloten biedingen

Bij de Mexican shoot-out nemen beide aandeelhouders tegelijkertijd deel aan een gesloten biedingsprocedure. Het proces verloopt als volgt:

1. Beide aandeelhouders doen een bindend bod op de aandelen van de andere aandeelhouder, via ‘gesloten omslag’ bij een onafhankelijke derde, zoals een notaris of advocaat.
2. De aandeelhouder met het hoogste bod verkrijgt de aandelen van de andere aandeelhouder tegen het door hem geboden bedrag.

Het bedrag van het bod is belangrijk. Biedt een aandeelhouder te weinig, dan riskeert deze aandeelhouder zijn aandelen te moeten verkopen. Aan de andere kant mag deze aandeelhouder ook niet te veel bieden, anders wordt hij verplicht de andere aandeelhouder uit te kopen voor een (te) hoog bedrag.

Een andere variant op deze procedure, de Dutch auction, voorziet dat de laagste bieder verplicht zijn aandelen moet verkopen aan het door hem geboden bedrag. Hier zal de aandeelhouder niet te laag mogen bieden, want dan hij loopt het risico dat hij zijn eigen aandelen tegen deze te lage prijs moet verkopen.

Russian roulette: snel en direct

Een derde variant is eenvoudiger en sneller van opzet: de Russian roulette. Hierbij doet één aandeelhouder een bindend bod op de aandelen van de andere aandeelhouder. De andere aandeelhouder heeft vervolgens twee opties:

1. dit bod aanvaarden en de eigen aandelen verkopen tegen deze prijs; of
2. het bod omkeren en de aandelen van de biedende aandeelhouder overnemen tegen de geboden prijs.

De Russian roulette stimuleert partijen om een eerlijke en marktconforme prijs te hanteren, aangezien het risico bestaat dat de andere partij kiest voor de tegenovergestelde handeling. Door de eenvoud en snelheid kan deze clausule een snelle doorbraak bieden in complexe conflicten. Doch is ze, in vergelijking met andere clausules, meer conflictueus van aard en wordt het in de praktijk vaak toegepast wanneer een aandeelhouder de andere wil dwingen tot een snelle beslissing, waarbij mogelijk misbruik wordt gemaakt van een zwakkere financiële positie.

Fairest Bid: objectieve prijsbepaling

Bij de vierde variant wordt de prijs niet direct bepaald door de aandeelhouders, maar door een onafhankelijke deskundige. Het proces verloopt als volgt:

1. De deskundige stelt een waarde vast voor de aandelen, zonder dat de aandeelhouders hiervan op de hoogte worden gesteld.
2. Beide aandeelhouders brengen gelijktijdig een bindend bod uit.
3. De aandeelhouder wiens bod het dichtst in de buurt komt van de vastgestelde waarde, wordt de koper van de aandelen tegen de door hem geboden prijs.

Deze clausule dwingt de aandeelhouders om een realistisch bod uit te brengen en voorkomt strategische manipulatie van biedingen.

Risico’s van shoot-out clausules

Hoewel shoot-out clausules een effectieve manier zijn om patstellingen op te lossen, brengen ze ook risico’s met zich mee. Het grootste risico is dat de aandeelhouder die de aandelen moet kopen, mogelijk niet beschikt over voldoende financiële middelen om de transactie te voltooien. Dit kan leiden tot verdere juridische geschillen en onvoorziene complicaties.

Een zorgvuldige opzet van de clausules is daarom essentieel. Dit kan onder andere inhouden:

• Het vaststellen van financiële zekerheden of waarborgen voordat de procedure wordt gestart.
• Het opnemen van een mechanisme om de financiële draagkracht van beide aandeelhouders te verifiëren.
• Het benoemen van een onafhankelijke arbiter of bemiddelaar om geschillen over de uitvoering van de clausule te voorkomen.

Conclusie

Een shoot-out is een krachtig instrument om aandeelhoudersconflicten op te lossen en een exit van een aandeelhouder te faciliteren. Of het nu gaat om de strategische opbouw van een Texas shoot-out, de objectiviteit van een Mexican shoot-out, de snelheid van een Russian roulette, of de precisie van een Fairest bid, elk mechanisme biedt een gestructureerde manier om impasses te doorbreken.

Cazimir

Lees ook de andere artikels in de reeks over exitregelingen:

• Het belang van exitregelingen voor aandeelhouders 1: verkoop van aandelen
• Het belang van exitregelingen voor aandeelhouders 2: statutaire uittreding in de BV
• Het belang van exitregelingen voor aandeelhouders 3: opties
• Het belang van exitregelingen voor aandeelhouders 4: joint exit procedure