Het Vlaamse regeerakkoord bepaalt dat de regeling rond duolegaten gewijzigd zal worden, “waarbij we het zuiver altruïstisch element van deze legaten herstellen en versterken met een tariefverlaging”[1]. Wat deze wijziging concreet zal inhouden is nog niet meteen duidelijk[2], maar we kunnen toch al raden in welke richting het gaat en nagaan wat hiervan de gevolgen zijn.

Hoe werkt het?

De essentie van het duolegaat bestaat erin dat de erflater bepaalt dat de erfbelasting van een of meer erfgenamen of legatarissen betaald moet worden door een andere legataris en – zeer belangrijk – dat hiermee geen rekening gehouden wordt voor de berekening van die erfbelasting[3].

Typisch voorbeeld: een erflater maakt een testament voor zijn neven en nichten, maar geeft daarin ook een bepaald bedrag aan een vzw en bedingt dat de vzw alle erfbelasting moet betalen. Er komt dus een onderscheid tussen de belastingplichtige tegenover de schatkist en degene die uiteindelijk moet betalen. In het verbintenissenrecht, bv. bij hoofdelijke schulden, kent men dit ook: men spreekt dan van een onderscheid tussen obligatio (verplichting tegenover de schuldeiser) en contributio (wie de last uiteindelijk draagt).

Dit heeft tot gevolg dat de vzw – die maar 8,5% erfbelasting betaalt – er nog aan over houdt, ook al krijgt zij minder dan de belasting die de erfgenamen anders zouden moeten betalen.

Voorbeeld:

• Erflater laat 500.000 euro na.
• Normaal zou de belasting 260.500 euro bedragen.
• Hij maakt een duolegaat voor een vzw aan wie hij 212.000 euro nalaat.
• De totale belasting bedraagt nu slechts 161.920 euro.
• De erfgenamen houden nu meer over, nl. 288.000 euro in plaats van 239.500 euro. Dus 48.500 euro meer.
• De vzw houdt zelf ook 50.080 euro over.
• De Vlaamse schatkist krijgt echter minder: 161.920 euro in plaats van 260.500 euro, dus 98.580 euro minder.

Schematisch:

Iedereen wordt er dus beter van … behalve de schatkist.

De wijziging

Dat wil de regering nu dus veranderen, maar hoe is nog niet duidelijk.

Wat de Vlaamse wetgever niet kan, is de erflater verbieden om de betaling van de erfbelasting ten laste te leggen van de vzw. Dat is een kwestie van burgerlijk recht en dat is een bevoegdheid van het federaal parlement.

Wat hij wel kan, is in het vervolg wél rekening houden met die tenlastelegging.

In het voorbeeld hierboven zou dit tot gevolg hebben:

• dat de vzw eerst 212.000 euro krijgt, maar de belasting van de erfgenamen moet betalen, of 143.900 euro;
• dat zij dus netto maar 68.100 euro krijgt;
• dat er dus een tweede berekening gemaakt wordt, waarin hiermee rekening gehouden wordt;
• dat de belasting daardoor wordt:
  • de vzw krijgt immers in werkelijkheid maar 68.100 euro[4], en betaalt hierover 5.788,50 euro;
  • de erfgenamen krijgen in werkelijkheid 431.900 euro bruto (de nalatenschap min wat de vzw krijgt), en moeten daarover 223.045 euro betalen;
  • samen bedraagt de belasting nu 228.833,50 euro.

De vzw zal het legaat dus weigeren, want ze krijgt maar 212.000 euro, en zou niet alleen haar eigen belasting (5.788,50 euro) moeten betalen, maar door het testament ook de belasting van de erfgenamen (223.045 euro) moeten dragen en dat is meer dan ze krijgt.

De spiraal

Het is wel mogelijk dat het testament de last in dat geval beperkt. Volgens de formule die wij hebben voorgesteld[5] wordt desgevallend de last verminderd zodat de vzw minstens 50.000 euro overhoudt. De vzw zal het legaat dan wel aanvaarden, maar dan moeten we de belasting wel opnieuw herberekenen, waardoor het legaat aan de vzw weer verandert, enzovoort. Dat kan wel eens behoorlijk ingewikkeld worden.

Gevolgen

Hoe dan ook, het is duidelijk dat dit een indirecte belastingverhoging betekent. Waar het tarief op erfenissen tussen niet-verwante personen door het duolegaat de facto tot ongeveer 40% herleid kon worden met een duolegaat, zal voortaan het volle tarief van 55% (behalve op de eerste 75.000 euro) verschuldigd zijn.

Ook de goede doelen zullen minder ontvangen, althans van de erflaters die het duolegaat enkel om fiscale redenen maakten. Juist daarom denkt de regering aan een lager tarief voor goede doelen om dat te compenseren, zodat zij meer overhouden van wie werkelijk aan liefdadigheid wil doen. Hoeveel dat tarief zal bedragen, is blijkbaar nog niet uitgemaakt.

Rik Deblauwe

Dit artikel verscheen eerder op www.taxwin.be

[1] https://www.vlaanderen.be/publicaties/regeerakkoord-van-de-vlaamse-regering-2019-2024.

[2] Naar onze informatie zijn er op vandaag nog geen ontwerpteksten bekend.

[3] Artt. 2.7.1.0.10 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit.  Zie hierover meer in R. Deblauwe, Inleiding tot de Vlaamse erfbelasting, 2^e editie, KnopsPublishing, 2019, 203 nr. 365 ev.; R. Deblauwe, “Het duolegaat nader bekeken”, Algemeen Fiscaal Tijdschrift, 2009/2, pp. 3-14; R.Deblauwe, “Een verkeerd gelopen duolegaat”, Nieuwsbrief Successierechten,  2014/5, p. 5-8; R. Deblauwe, “Bepaalbare duolegaten: stand 2–1”, Nieuwsbrief Successierechten, 2015/6/7; R. Deblauwe, “Bepaalbaar duolegaat – De Vlaamse belastingdienst neemt standpunt”, Lexfin (thans Taxwin) nieuwsbericht, 14 november 2015; R. Deblauwe, “Het duolegaat nader bekeken”, Algemeen Fiscaal Tijdschrift, 2009/2, pp. 3-14.

[4] Art. 2.7.1.0.10 j° 2.7.3.2.13 van de Codex.

[5] R. Deblauwe, Inleiding tot de Vlaamse erfbelasting, 2^e editie, KnopsPublishing, 2019,  205 nr. 372.