Deze tekst is een herwerkte versie van de toespraak van notaris Katrin Roggeman, voorzitter van Fednot, de Federatie van het Notariaat, ter gelegenheid van de ‘Fednight’ op 25 april 2024 in het teken van het Belgisch voorzitterschap van de Europese Raad.

Wie van het Centraal Station in Brussel naar Fednot in de Bergstraat wandelt, komt langs het minder gekende Spanjeplein. Het is een wat doods plein maar het is wel een interessante plaats met een bijzondere link met het Belgisch voorzitterschap van de Europese Raad. In 1989, precies 35 jaar geleden, was Spanje voorzitter van de toenmalige Europese Gemeenschap. Aan het einde van dit voorzitterschap schonk Spanje de stad Brussel een imposant standbeeld van Don Quichot, op zijn paard en vergezeld van zijn trouwe dienaar Sancho Panza, gezeten op een ezel. Dit standbeeld staat op het Spanjeplein.

Iedereen kent Don Quichot als de ridder van de gevechten tegen windmolens die hij voor reuzen aanzag. Een verhaal meesterlijk neergezet door Cervantes die dit werk schreef tijdens een zeer turbulente periode voor Spanje. Het was een tijd waarin het koningspaar Ferdinand en Isabella van Spanje een volledig katholiek land hadden gemaakt. Er was geen ruimte meer voor andere religies, vooral niet voor Joden. Cervantes, die zelf Joods was, schreef het verhaal vanuit de gevangenis en vroeg zijn hoofdpersonages op zoek te gaan naar een nieuwe manier om zich aan te passen aan een turbulente maatschappij die volop in beweging was.

In turbulente tijden is de verleiding groot om te gaan naar ogenschijnlijk eenvoudige oplossingen. Ik stel vast dat momenteel van veel windmolens gevaarlijke reuzen worden gemaakt waartegen er moet worden gevochten

We leven opnieuw in turbulente tijden, zeker binnen het notariaat. Na een hervorming van ons tarief in 2023 volgde een gepeperde inflatie, een automatische indexering/verhoging van loonlasten en andere kosten en, als kers op de taart, een drastische daling van de activiteiten op de vastgoedmarkt.

In turbulente tijden is de verleiding groot om te gaan naar ogenschijnlijk eenvoudige oplossingen. Ik stel vast dat momenteel van veel windmolens gevaarlijke reuzen worden gemaakt waartegen er moet worden gevochten. En als ik sommigen lees of hoor, wordt van het notariaat soms ook zo’n reus gemaakt waartegen moet worden gevochten.

Het notariaat begrijpt dat niet en ziet zichzelf geenszins als een gevaarlijke reus, integendeel. Laten we de balans eens van dichterbij bekijken. Ik gebruik hiervoor graag het symbool van de weegschaal. Het symboliseert evenwicht, rechtvaardigheid en harmonie. Op dit moment zit er veel evenwicht in de manier waarop ons beroep is georganiseerd en wordt uitgeoefend.

Aan de ene kant van de weegschaal hebben we een beroep dat gereglementeerd is wat betreft de toegang tot het beroep, de uitoefening van het beroep en de wettelijk vastgelegde tarieven. Dit is de kant van de schaal waar ze ons op aanspreken als zijnde “goedbetaald” en “overbeschermd”.

De zogenaamde bescherming is niet anders dan bij andere vrije beroepen. U moet ook naar een architect om een huis te ontwerpen. En “goedbetaald” is in deze moeilijke tijden hoegenaamd niet aan de orde in het notariaat. Het is meer perceptie dan werkelijkheid die hier speelt.

Aan de andere kant van de balans zorgt de notaris voor rechtszekerheid voor elke burger en kan de overheid rekenen op een betrouwbare partner zonder dat het haar iets kost

Aan de andere kant van de balans zorgt de notaris voor rechtszekerheid voor elke burger en kan de overheid rekenen op een betrouwbare partner zonder dat het haar iets kost. Voor de burger speelt de notaris een bijzondere sociale rol door in te zetten op tal van andere bevoegdheden, los van het vastgoed. Ongetwijfeld zijn jullie vertrouwd met de vele familiale akten, met als grote koploper de zorgvolmacht, de gratis verzaking aan nalatenschap, de gratis volmacht en de bijna gratis erfrechtverklaring. Dit zijn zaken die we aan iedere burger aanbieden, evenals het gratis advies waarvoor iedereen bij ons terecht kan. Op die manier geven we toegang aan eenieder tot juridisch kwalitatieve dienstverlening, dankzij ons bijzonder vergoedingssysteem.

Daarnaast mogen we best ook fier zijn op de rechtszekerheid waarvoor de notaris borg staat bij iedere akte. Dit is geen loutere middelenverbintenis, in de zin van “ik doe mijn best en we zien wel”, dit is een resultaatsverbintenis. Wij staan er als notaris persoonlijk garant voor. Zo waken we over het eigendomsrecht en beschermen we de eigenaars en de schuldeisers in al hun rechten.

Notarissen zijn ook op andere manieren een betrouwbare partner van de overheid.

Een van de prioriteiten van Justitie is het bestrijden van de toenemende criminaliteit en het doorsluizen van zwart geld. Door middel van controles op het witwassen van geld ondersteunt het notariaat de overheid bij deze taak. Bij elke transactie dragen we ook bij aan de staatsbegroting, dankzij de correcte en tijdige inning van alle mogelijke belastingen die via onze kantoren gebeurt. Meer dan vijf miljard euro per jaar.

In de aanloop naar de verkiezingen hebben we antwoorden geformuleerd op de vele vragen die leven in het politieke landschap, antwoorden die we hebben gebundeld in een gedetailleerd memorandum, de vrucht van een intense samenwerking tussen het hele notariaat en een team experts van Fednot.

En ten slotte hebben we met notariaat reeds lang en veel geïnvesteerd in digitalisering. Ik las dat de Koninklijke Bibliotheek van België, een goede maand geleden de handen in elkaar heeft geslagen met Google Books om 100.000 literaire werken te digitaliseren. Ze plannen dit te klaren in drie jaar. Ook justitie plant een groot deel van haar vonnissen en arresten digitaal in te scannen.

En waar staat het notariaat op dat vlak? Onze literaire werken, onze akten, zijn al tien jaar digitaal beschikbaar in een eigen digitale databank, genaamd Naban. Momenteel zijn er bijna 10.000.000 akten voor het hele Belgische notariaat gedigitaliseerd. En de burger kan zijn documenten heel gemakkelijk en onmiddellijk raadplegen via zijn digitale kluis ‘Izimi’, ook een product van het notariaat.

Bovendien kunnen notarissen sinds kort alle akten volledig digitaal ondertekenen, met behoud van de authenticiteit. Net zoals openbare verkopen volledig digitaal verlopen via Biddit, willen we voor al onze andere akten digitaal gaan. Op die manier zorgen wij als notarissen voor een frictieloze digitale toegankelijkheid van ons werk.

De balans van het notariaat staat dus in evenwicht. Het is een keuze, een politieke keuze, als men het notariaat uit balans wil brengen. Dit zal ten koste gaan van een betaalbare en menselijke rechtszekerheid voor iedere burger en een betrouwbaar partnerschap met de overheid. Al bijna tweehonderd jaar ontlasten we de overheid van tal van zaken en geven we rechtszekerheid in een steeds complexere samenleving.

Als voorzitter van Fednot had ik de voorbije jaren de gelegenheid om veel contacten te leggen met federaties en notarissen in Europa. Er zijn in de Europese Unie momenteel 45.000 notarissen actief. Het notariaat is er dus stevig verankerd. In 22 van de 27 EU-lidstaten bestaat het beroep van notaris.

Mijn contacten in het buitenland namen veel tijd in beslag maar waren zeer leerrijk. Bovenal hebben ze me doen inzien dat het Belgische notariaat de vergelijking met vele andere landen zeker kan doorstaan. Het is niet algemeen gekend, maar het Belgisch notariaat staat zowel op het vlak van professionele organisatie als op vlak van digitalisering aan de top van Europa.

Maar hoe vooruitstrevend we ook zijn, we kunnen het niet allemaal alleen doen. We werken hiervoor samen met vele partners die het notariaat een warm hart toedragen, waarvoor mijn oprechte dank. Samen kunnen we nog veel meer obstakels overwinnen en doelen bereiken die ieders positie zullen versterken.

Tot slot nog dit. Het verhaal van Don Quichot heeft ook een andere Belgische artiest geïnspireerd, met name Jacques Brel. Hij schreef er zelfs een prachtige musical over: “L’Homme de la Mancha”. En zoals in elke musical, ook die van Jacques Brel, zingt men op een bepaald moment zijn laatste aria. Ook ik heb de eer gehad een bijzondere rol te mogen spelen in de musical van Fednot en het notariaat. Binnenkort zal ook ik mijn laatste aria hebben gezongen want mijn mandaat als voorzitter eindigt op 20 juni.

Als voorzitter maak je er het beste van, maar je komt en je gaat. En op het einde van de dag, of op het einde van mijn mandaat, zullen velen allicht niet meer herinneren wat ik heb gedaan of wat ik heb gezegd, maar ze zullen wel blijven herinneren welk gevoel ik hun heb gegeven. Ik wil iedereen oprecht bedanken voor het vertrouwen dat aan mij als voorzitter werd gegeven maar bovenal voor het vertrouwen in het notariaat. Het notariaat gaat verder, beter dan ooit tevoren. “You ain’t seen nothing yet!”.

Katrin Roggeman