Op 12 maart verklaarden koninklijk opdrachthouders Patrick Dewael en Sabine Laruelle dat er een regering zou komen die ten minste drie maanden met volmachten de coronacrisis zal proberen te bezweren[1]. Pemier Wilmès (MR) legde de regeringsverklaring voor haar volmachtenregering af in een Kamer van Volksvertegenwoordigers met gereduceerde zitting[2]. Wat is dat systeem van volmachten, precies, waar komt het vandaan en – het belangrijkst van al – hoe moet dat systeem het coronavirus bezweren? We leggen het even voor u uit.

België kent drie staatsmachten: de wetgevende macht (die door de regering en het parlement samen wordt uitgeoefend), de uitvoerende macht (die door de regering wordt uitgeoefend) en de rechterlijke macht. Onze Grondwet heeft die machten in zo’n verhouding tot elkaar gezet, dat het parlement degene is die de meeste bevoegdheden heeft. Als er belangrijke wetgevende beslissingen moeten genomen worden, kan de regering een voorstel doen aan het parlement om wetten uit te vaardigen en stemt het parlement die. Het zwaartepunt van de beslissingsmacht ligt dus in normale tijden bij het parlement.

Met volmachten draait het systeem om: aan de regering wordt de bevoegdheid gegeven om zélf, met verminderde parlementaire controle, de inhoud van die wetten te bepalen in zogenaamde koninklijke besluiten. Dit is efficiënter, slagkrachtiger en soepeler is dan de klassieke, voor deze crisissituatie te logge, wetgevende procedure. De keerzijde is dat er weinig (!) democratische controle van het parlement is, die het gevoerde beleid direct kan bekritiseren. Deze atypische situatie is echter niet nieuw: ze werd een aantal keer gebruikt door de regeringen-Martens in de jaren tachtig en werd o.a. ingezet om de Maastrichtnorm te halen, opdat België tot de EU zou kunnen toetreden[3].

Aangezien een regering met volmachten net zo’n ongewone situatie is, zijn er daaraan een aantal voorwaarden verbonden.

Ten eerste moeten de bijzondere machten voldoende nauwkeurig omschreven worden en mogen ze niet breed geïnterpreteerd worden. Een besluit nemen ter bestrijding van corona of een besluit nemen om een nieuw wetboek in te voeren, zijn twee verschillende dingen. Voor dit laatste moet namelijk nog altijd de normale parlementaire procedure gevolgd worden. Het parlement komt dus niet helemaal buiten spel te staan. Voor alles wat niets te maken heeft met corona, wordt wel nog de normale wetgevingsprocedure gevolgd.

Ten tweede mogen deze bijzondere volmachten maar voor een beperkte periode worden toegekend. In dit geval betekent dat dus een periode van ten minste drie maanden.

Ten derde mogen deze enkel in crisisomstandigheden worden toegekend. Deze crisisomstandigheden worden door de politiek bepaald en het parlement oordeelt over het bestaan van deze crisis.

Ten vierde – en niet onbelangrijk – is dat het parlement deze koninklijke besluiten die genomen zijn op basis van bijzondere machten, binnen een korte termijn moet bekrachtigen, op straffe van verval van hun speciale rechtskracht. Deze bekrachtiging door het parlement vormt daarbij de compensatie voor het feit dat de regering deze maatregelen neemt zonder parlementaire steun[4]. Een volmachtenregering is dus zeker niet wars van democratische controle.

Door de verhoogde efficiëntie, slagkracht en soepelheid van de bijzondere machten hoopt de regering snel de crisis te kunnen bezweren. De stelling dat deze regering niet onder controle van het parlement staat, is dus ook niet waar.

Hoe machtig deze procedure ook is, bijzondere machten beschermen u niet tegen het virus. Het zijn moeilijke tijden, maar hoe sneller deze crisis bezworen is, hoe sneller het normale leven terug op gang komt. Blijf dus vooral binnen en volg de richtlijnen van de regering ten strengste op.

[1] TT, ARA en IVDE, “Regering-Wilmès maakt doorstart als minderheidsregering en krijgt van oppositiepartijen tijdelijke volmachten om coronacrisis aan te pakken”, Het Laatste Nieuws 15 maart 2020, https://www.hln.be/nieuws/binnenland/regering-wilmes-maakt-doorstart-als-minderheidsregering-en-krijgt-van-oppositiepartijen-tijdelijke-volmachten-om-coronacrisis-aan-te-pakken~a7773488/?referer=https%3A%2F%2Fwww.ecosia.org%2F

[2] F. WILLEMS, “Kamer geeft vertrouwen aan regering-Wilmès: “Aanpak van coronacrisis enige taak””, VRT NWS 19 maart 2020, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/03/19/vertrouwensstemming-in-de-kamer/

[3] T. SANTENS, “In tijden van (corona)crisis, hangt een “noodregering” in de lucht: wat is het en hoe werkt het?”, VRT NWS 14 maart 2020, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/03/13/noodregering/

[4] Zie (ten overvloede) M. VAN DAMME, Overzicht van het Belgisch grondwettelijk recht, Brugge, Die Keure, 2015, 88-90.