De Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) vindt haar bestaansreden in de Wet tot voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme en tot beperking van het gebruik van contanten van 18 september 2017.

De wettelijk onderworpen entiteiten en andere autoriteiten die vermoedens van witwassen hebben, dienen deze vermoedens kenbaar te maken bij de CFI. Op die manier ontvangt de CFI jaarlijks heel veel informatie uit binnen- en buitenland en op basis daarvan maakt zij een jaarverslag op.

Nieuw recordaantal meldingen (> 50.000)

In het recent gepubliceerde jaarverslag van 2022 wordt door de CFI-voorzitter opgemerkt dat de Cel jaar na jaar meer meldingen ontvangt en dat zelfs de drempel van 50.000 meldingen werd overschreden (53.923 meldingen voor een opgeteld bedrag van meer dan 2 miljard euro).

Om die meldingsstroom te kunnen blijven verwerken, zou de CFI aan het einde van dit jaar een nieuw IT-systeem implementeren met de naam ‘goAML’ (http://goaml.unodc.org van het UNODC, United Nations Office on Drugs and Crime).

Hierna worden de opvallendste vaststellingen uit het jaarverslag schematisch opgesomd, gevolgd door een schematische uiteenzetting van de kerncijfers en een woordje over de ernstige en georganiseerde fiscale fraude. Afsluiten doen we met een blik op de toekomst en de op til zijnde wetswijziging van artikel 505 Sw. met de invoering van een nieuw artikel 505ter Sw. waardoor het aantal meldingen naar verwachting zal toenemen.

Belangrijkste vaststellingen uit het verslag

• Het merendeel (84%) van de 53.923 meldingen was afkomstig van krediet- en betalingsinstellingen.
• Veel meldingen werden gedeeld met buitenlandse FIU’s (financial intelligence units) (23%), gerechtelijke overheden (6%), CAF (dienst coördinatie anti-fraude) en DA (douane en accijnzen) (1%), SOID (sociale inlichtingen- en opsporingsdienst) (1%), enz.
• De nationale trends bestonden uit: (i) Drugshandel (interactie met zgn. polycriminele netwerken), (ii) Ernstige georganiseerde fiscale fraude (zie infra) (iii) Sociale fraude (in het bijzonder een toename van Oost-Europese netwerken), en (iv) Corruptie.
• Nieuwe (nationale) technieken: professionele witwasnetwerken en crypto-activa.
• Internationale trends i.v.m. witwassen van geld waar bijzondere aandacht aan wordt besteed door de CFI: (i) Rusland en de ontduiking van sancties, (ii) Verkoop van fentanyl en synthetische opioïden, en (iii) Kunst en antiquiteiten.

Een greep uit de CFI-cijfers

• De CFI ontving 53.923 meldingen. Top 3 meldende onderworpen entiteiten: (1) kredietinstellingen, (2) betalingsinstellingen en (3) notarissen. Waarvan (A) Top 3 meldende financiële beroepen: (i) kredietinstellingen, (ii) betalingsinstellingen, (ii) levensverzekeringsondernemingen, en (B) Top 3 meldende niet-financiële beroepen: (i) notarissen, (ii) boekhoudkundige en fiscale beroepen en (iii) bedrijfsrevisoren
• Top 3 meldende autoriteiten: (1) Dienst voorafgaande beslissingen in fiscale zaken (ofwel ‘rulingdienst’ n.a.v. fiscale regularisaties), (2) DA (douane en accijnzen) en (3) FOD Economie.
• De CFI deed in totaal 2.850 meldingen aan de procureur des Konings/federale procureur (waarvan 1.257 nieuwe zaken en 1.593 aanvullende meldingen bij bestaande zaken) en 386 kopieën aan de arbeidsauditoraten;
• De CFI verzette zich 56 keer tegen een aangekondigde verrichting voor in totaal 4,72 miljoen euro.

De samenwerking binnen Europa overstijgt veruit de samenwerking met de andere regio’s (cf. regionale groepen van de Egmontgroep en de FAG opgedeeld in: Europa, Midden-Oosten en Noord-Afrika, Noord- en Zuid-Amerika, Azië en Stille Oceaangebied, Afrika).

Doormelding aan de gerechtelijk overheden: 1.257 nieuwe zaken doorgemeld voor een totaalbedrag van 1,6 miljard euro. Uit de cijfers van de doormeldingen door de CFI blijkt dat 81,86% van de initiële meldingen van de kredietinstellingen worden doorgemeld; het gros van de verdachte verrichtingen betreft nationale en internationale overschrijvingen en opnames en stortingen in contanten.

De vaakst voorkomende onderliggende misdrijven zijn ernstige fiscale fraude, oplichting, sociale fraude, georganiseerde criminaliteit, drugshandel, misbruik van vertrouwen en misbruik van vennootschapsgoederen en faillissementsmisdrijven.

Nog een extra woordje over de ernstige en georganiseerde fiscale fraude

Meer dan de helft van het totale bedrag dat in 2022 werd doorgemeld, had betrekking op ernstige en georganiseerde fiscale fraude.

Voor een groot deel kan deze toename verklaard worden door de circulaire van de Nationale Bank van België m.b.t. repatriëringen van gelden uit het buitenland (‘Verplichtingen tot waakzaamheid ten aanzien van repatriëringen van geldmiddelen uit het buitenland en inaanmerkingneming van de fiscale regularisatieprocedures bij de toepassing van de anti-witwaswet’) van 8 juni 2021. Hierdoor dienden de financiële instellingen een zgn. ‘lookback’-oefening uit te voeren waarna er vaak dossiers terug onder de loep werden genomen en meldingen met terugwerkende kracht werden uitgevoerd.

De meeste dossiers hielden verband met repatriëring van fondsen vanuit Zwitserland en Luxemburg met als grootste probleempunten niet-aangegeven roerende inkomsten en erfbelastingfraude. Onlangs nog verscheen een Jubel-nieuwsbericht over het verstrengde toezicht van de Luxemburgse banken en verzekeringsmaatschappijen. Niet of onvoldoende te verklaren herkomst van de in Luxemburg geplaatste kapitalen zullen moeten worden geregulariseerd in België, zo niet wordt de rekening afgesloten.

Misbruik van vennootschapsstructuren is ander opgemerkt probleem. Hiermee wordt vooral verwezen naar professionele witwasnetwerken die gebruik maken van vennootschappen die hun fiscaal- en sociaalrechtelijke verplichtingen niet naleven.

Ook de zgn. ‘douaneregeling CP 42’ zou zeer fraudegevoelig zijn en aan de basis liggen van veel meldingen in verband met ernstige en georganiseerde fiscale fraude. Doordat dit een rechtstreekse impact heeft voor de EU-begroting volgt het Europees Openbaar Ministerie (EPPO) dit actief op. De CFI heeft daarom naar eigen zeggen “een sterke synergie” tot stand gebracht met het EPPO om deze fraude doeltreffender te bestrijden. In 2022 heeft de CFI 29 dossiers ter informatie meegedeeld aan het EPPO.

Tot slot gaven ook veel dossiers m.b.t. de verkoop van cryptocurrencies aanleiding tot verschillende meldingen omwille van de vele gerezen vragen bij de fiscale behandeling van verkoopopbrengst van cryptocurrencies waarover de Dienst Voorafgaande Beslissingen in fiscale zaken (‘ruling’-dienst) zelf een vragenlijst (zonder antwoorden) opstelde.

Grote toename van de meldingen in aantocht

De wetgever sleutelt op dit moment aan de vierde Wet om justitie menselijker, sneller en straffer te maken III (Parl.St. Kamer 2022-2023, nr. 55-3322/008 (Wetsontwerp MSS III – Artikelen aangenomen in eerste lezing op 22 juni 2023) na de eerdere wetten om justitie menselijker, sneller en straffer te maken I, II en IIbis.

Als gevolg van de zesde antiwitwasrichtlijn van de EU (nr. 2018/1673) – die eigenlijk al op 3 december 2020 moest zijn omgezet – zou de fiscale ontsnappingsclausule van artikel 505, lid 3 Sw. worden bijgestuurd en er zou een nieuwe verzwarende omstandigheid worden ingevoerd in artikel 505ter Sw.

Er wordt (met goedkeuring van de Europese Commissie) een strafuitsluitende verschoningsgrond ingevoerd voor de onderworpen entiteiten voor zover het gaat om niet-ernstige fiscale fraude en voor zover deze onderworpen entiteiten zich hebben geconformeerd aan de wetgeving en reglementering van de bestrijding van fiscale fraude waaronder deze die voortvloeien uit de wet van 18 september 2017. Daarnaast wordt zelfs een strafverzwarende omstandigheid ingeschreven wanneer de onderworpen entiteit veroordeeld wordt voor een witwasmisdrijf gepleegd in het kader van de uitoefening van zijn beroepsactiviteiten.

De strafuitsluitende verschoningsgrond zal ervoor zorgen dat men als onderworpen entiteit buiten het vizier van het strafrecht kan blijven mits zich voldoende te conformeren aan o.a. de antiwitwaswetgeving. Deze aanmoediging om stevig te blijven investeren en in te zetten op antiwitwasbestrijding zal wellicht gretig opgepikt worden waardoor het aantal meldingen zeker niet zal dalen in de komende jaren. Na de inwerkingtreding van deze wetgeving zal het nieuwe IT-systeem ‘goAML’ al meteen grondig getest kunnen worden.

© Ruben Van Herpe, Waeterinckx Advocaten Ondernemingsstrafrecht