De jaarlijkse OESO-publicatie Taxing Wages laat er geen twijfel over bestaan: inzake fiscale en parafiscale tarieven op loontrekkers is België wereldkampioen. Over de wenselijkheid van een daling van die tarieven is er dan ook nauwelijks discussie. Moeilijker wordt het om een akkoord te bereiken over de begrotingscompensatie voor de minderontvangsten die voortvloeien uit een dergelijke daling. In aanmerking komen: een vermindering van fiscale gunstregimes, een verhoging van de belasting op vermogen en vermogensinkomens, meer milieu- en andere indirecte belastingen, vermindering van de overheidsuitgaven, …

Velen zijn het eens over de noodzaak om in dit perspectief de uitermate gunstige fiscale behandeling van het vliegverkeer enigermate te beperken. Er zijn immers geen accijnzen op kerosine gebruikt in de luchtvaart, en op je vliegtuigticket betaal je zelfs geen btw. Wel vallen CO²-emissies door vluchten tussen steden binnen de Europese Economische Ruimte onder het EU-ETS-emissieplafond.

Gele hesjes begrijpen niet waarom vliegverkeer fiscaal zo gunstig behandeld wordt, terwijl zij voor het bezoek aan hun ouders in het landelijke Frankrijk wel fikse indirecte belastingen op de brandstof voor hun bescheiden wagentje moeten betalen. En op dit punt hebben ze overschot van gelijk: de vrijstellingen voor het vliegverkeer vormen immers een economische scheeftrekking, ze zijn sociaal onrechtvaardig en leiden tot meer opwarming van de aarde. Wie vliegt veroorzaakt zogenaamde negatieve externe effecten, namelijk milieuschade. Economen zijn het erover eens dat dergelijke externe effecten via belastingheffing moeten gecompenseerd worden.

Mocht België alleen de vermelde fiscale vrijstellingen voor het vliegverkeer aanpakken om daarmee de lasten op arbeid te verlichten, dan zouden de prijzen voor vluchten van en naar ons land fors de hoogte ingaan. De luchthavens van o.m. Rijsel, Eindhoven en Düsseldorf zouden flink marktaandeel afsnoepen van de Belgische luchthavens. Er is dan ook evident nood aan een internationale aanpak van die vrijstellingen.

In afwachting kan ons land echter een voorbeeld nemen aan onze buurlanden die – weliswaar eerder beperkte – inschepingstaksen voor luchthavens kennen. Daarmee zou de concurrentiepositie van onze luchthavens niet aangetast worden. Daarom pleitte de afdeling Fiscaliteit en Parafiscaliteit van de Hoge Raad van Financiën in haar advies van juli 2021 voor een dergelijke inschepingstaks, om met de opbrengst een beperkte lastenverlaging op arbeid te financieren. En de regering volgde het advies.

Vreemd is dat de regering besliste om voor vluchten binnen een straal van 500 km een hogere inschepingstaks (10 euro) toe te passen dan voor langere vluchten (2 of 4 euro), omdat spoor- en wegvervoer voor de kortere afstanden een alternatief bieden dat er niet is voor bv. Trans-Atlantische vluchten. Om drie redenen vind ik dat onderscheid geen goed idee:

• Langere vluchten veroorzaken uiteraard veel meer milieuschade dan kortere.
• De meeste kortere vluchten betalen reeds een milieubijdrage via het ETS-emissiesysteem.
• De gele hesjes en andere inwoners van landelijke gebieden hebben ook geen alternatief voor hun verplaatsingen waarvoor het openbaar vervoer geen alternatief vormt, toch betalen zij accijnzen en btw op hun brandstof.

Dat er geen alternatief is voor lange afstandsvluchten is relatief: velen kunnen van hun vlucht afzien. Allicht zal een inschepingstaks van 2 of 10 euro daar niet of nauwelijks toe leiden. Maar ook dan is de inschepingstaks een goede maatregel: de opbrengst ervan zal dienen om de bijzondere bijdrage voor de sociale zekerheid – een last op arbeid – te milderen. En die mildering mag hoog op de agenda blijven staan.

Wim Coumans[1]
Lid van de afdeling Fiscaliteit en Parafiscaliteit
van de Hoge Raad van Financiën

Jubel had recent het genoegen om Wim Coumans voor de camera te brengen voor een boeiend gesprek over de (para)fiscaliteit in België. Klik hier om hem aan het woord te horen over hoe fiscaliteit het milieu- en klimaatbeleid kunnen sturen.

[1] De auteur schrijft dit stuk uit eigen naam.