Er is een historische maatschappelijke ongelijkheid tussen man en vrouw die zo diep geworteld zat/zit, wereldwijd, dat er straffe baanbreeksters nodig waren/zijn om dit te doorbreken. Internationale Vrouwendag, elk jaar op 8 maart sinds 1911, is een moment om alle inspirerende vrouwen met rimpels en grijze lokken als zwaar bevochten medailles te eren en op te roepen tot actie om de gelijkheid tussen mannen en vrouwen te versnellen op de plaatsen en vlakken waar we daartoe nog niet zijn geslaagd. Dus laten we kort de geschiedenis induiken, nu net om de traditie in ere te houden, maar ook kijken waar de actuele pijnpunten liggen. De weg naar een samenleving zonder discriminatie en glazen plafond is nog lang.

Ik ga zeer ver terug wanneer ik verwijs naar Marie-Olympe de Gouges die, na de Franse Revolutie, de Franse Verklaring van de rechten van de mens en de burger herschreef door elk woordje 'man' te vervangen door het woord 'vrouw' waarna haar hoofd op de guillotine rolde.

Begin negentiende eeuw is de situatie van de Belgische vrouw weinig benijdenswaardig, gezien gehuwde vrouwen volgens het Burgerlijke Wetboek volledig onderworpen zijn aan de maritale macht

Vrouwen in de negentiende eeuw: handelingsonbekwaam

Begin negentiende eeuw is de situatie van de Belgische vrouw weinig benijdenswaardig, gezien gehuwde vrouwen volgens het Burgerlijke Wetboek volledig onderworpen zijn aan de maritale macht. Vrouwen zijn handelingsonbekwaam, bij wet gelijkgesteld met een minderjarige. Zoé Gatti de Gamond en haar dochter Isabelle, pioniers van de vrouwenrechten in België, zien onderwijs als een belangrijke hefboom voor de emancipatie van vrouwen en zullen als eersten een stedelijke meisjesschool in Brussel oprichten. Toegang voor vrouwen tot de universiteit volgde helaas pas veel later.

Emilie Claeys zal eind negentiende eeuw haar strijd voor het vrouwenstemrecht verliezen wanneer zij politiek wordt uitgesloten omwille van ‘overspel’. Diezelfde periode kan Marie Popelin als eerste vrouwelijke doctor in de rechten haar diploma niet te gelde maken omdat het beroep van advocaat niet te rijmen zou zijn met “haar aangeboren zwakheid”.

De aangehaalde feministen bereikten niet meteen het beoogde resultaat maar brachten wel volop munitie voor een intellectueel gevecht voor vrouwenrechten.

Eerste vrouwelijke volksvertegenwoordigster, maar nog geen stemrecht

Begin twintigste eeuw had de vrouw nog een hele wereld te veroveren. Vrouwen werden geacht thuis zorg te dragen voor het huishouden en de opvoeding van de kinderen. En met politiek hoefden dames zich al helemaal niet bezig te houden.

Het stemrecht voor vrouwen blijft in België buiten bereik tot 1948

Kleine stappen worden stilaan gezet, door de druk van meer en meer vrouwenbewegingen die hun opmars kenden. Er komen wetswijzigingen die de handelingsbekwaamheid van vrouwen verhogen, zoals het recht om een spaarboekje te hebben, het recht om hun eigen salaris te innen, kunnen functioneren als getuige en als voogd. In 1929 zal Lucie Dejardin tot de eerste vrouwelijke volksvertegenwoordigster worden verkozen, voor het arrondissement Luik. Maar het stemrecht voor vrouwen blijft in België buiten bereik tot 1948.

Gelijk loon voor vrouwen en Dolle Mina’s

De gelijkheid van lonen bleek een belangrijk aandachtspunt voor feministische bewegingen. De massale staking van 3.800 gespecialiseerde arbeidsters, de ‘femme-machines’ in 1966 bij de wapenproducent Fabrique Nationale te Herstal slaat in als een bom. Niet alle eisen zullen ingewilligd worden maar de symbolische impact is enorm, zowel in binnen- als buitenland.

Bij onze Noorderburen zullen de acties van de “Dolle mina’s” in de jaren ‘70 choqueren wanneer onder andere een vergadering van gynaecologen te Utrecht wordt verstoord om het programma over abortus met als slogan “Baas in eigen buik” kenbaar te maken via zowel de Nederlandse als Vlaamse televisie. Er volgen duizenden aanhangers en lokale groepen over heel Nederland en Vlaanderen. De opkomst van de anticonceptiepil geeft vrouwen een sleutel tot veel meer zelfbeschikking dan vrouwen tot dan toe ooit hebben gekend.

Het zal pas in 1985 zijn dat België concrete beleidsmaatregelen opzet door Miet Smet te bekronen als staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie. Met haar taboedoorbrekende campagnes tegen geweld en tegen seksuele intimidatie op het werk bereikt ze een breed publiek.

Na 2000: het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen en #metoo

Sinds 2002 zorgt het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen op federaal niveau voor het waarborgen van de gelijkheid van vrouwen en mannen en voor de bestrijding van discriminatie op basis van het geslacht.

Aan de andere kant van de oceaan schreef de New Yorkse activiste Tarana Burke in 2006 een blog waarin ze betreurde dat ze in een gesprek met een misbruikte tiener had gezwegen over haar eigen negatieve ervaringen, en niet gewoon "me too" had geantwoord. Ze moedigde vrouwen aan om dat wel te doen. De hashtag #metoo werd razendsnel wereldwijd trending en ging in 2017 viraal op sociale media na de onthullingen dat Harvey Weinstein sinds het begin van de jaren 1990 minstens acht keer tot een minnelijke schikking gekomen was met vrouwen die hem beschuldigd hadden van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Tienduizenden vrouwen reageerden met #metoo om te laten weten dat ze ooit in hun leven een afgedwongen seksuele ervaring hadden gehad. Die getuigenissen brachten heel wat ‘toegedekt’ seksueel misbruik en intimidatie aan het licht. Het debat over wat normaal en wat onaanvaardbaar is in de relaties tussen mannen met vrouwen is daarmee helemaal terug van nooit weggeweest en nog steeds actueel.

Aziatische landen scoren heden ten dage zeer slecht wanneer het gaat over de veiligheid voor vrouwen en het respect voor vrouwenrechten. De wereld is geschokt wanneer in 2012 de gruwelijke groepsverkrachting in Delhi, India van een jong meisje wijd verspreid raakt. Door de kenbaarheid groeide er een bewustwording en een gevoel van steun door heel de wereld. Dit betekende een kantelpunt voor de vrouwenbewegingen aldaar.

In veel landen over de hele wereld worden tot op de dag van vandaag mensenrechten aan vrouwen onthouden, ik denk dan aan het recht op een eigen keuze van de huwelijkspartner en het recht op gelijke bescherming voor de wet. Jaarlijks zijn ongeveer twee miljoen meisjes het slachtoffer van een besnijdenis. Verkrachting van vrouwen maakt vaak deel uit van een oorlogsstrategie. Iedere dag worden vrouwen op wrede wijze gestraft wegens het overtreden van kledingvoorschriften, het plegen van overspel of het aangaan van een lesbische relatie…

Het feminisme als gevaarlijke strekking en scheldwoord, bleek een noodzaak te zijn. Zelfs na al die jaren komen vrouwen nog steeds op voor het respect dat ze verdienen en gelijkheid tussen de seksen

Een vlucht door de geschiedenis leert ons dat de pijnpunten van ongelijkheid verschillen naargelang de tijdsgeest. Wellicht ben ik nog vele vrouwen vergeten die ten strijde trokken en er zullen er nog velen zijn die vandaag de dag stenen verleggen en in de geschiedenisboeken van onze achterkleinkinderen een ereplaats verdienen.

Het feminisme als gevaarlijke strekking en scheldwoord, bleek een noodzaak te zijn. Momenteel spreekt men zich in het westen uit tegen seksuele intimidatie, geweld tegen vrouwen en femicide. Zelfs na al die jaren komen vrouwen nog steeds op voor het respect dat ze verdienen en gelijkheid tussen de seksen.

Het hoeft geen betoog dat de nood aan bewustwording van emancipatie nog steeds actueel is. Alleen zijn de aandachtspunten verschoven en zijn we wereldwijd nog niet even ver gevorderd in de strijd naar gelijkheid.

Hoewel ik me steeds afvraag waarom bij een schaakspel de heer groter is dan de dame, terwijl de dame meer mogelijke zetten heeft, en bij een kaartspel de koning hoger is dan de dame, laten vrouwen zich in het echte leven niet zo snel schaakmat zetten en hebben zij steeds een troef achter de hand. De baanbreeksters uit de geschiedenis baanden een weg voor de toekomst die universeel mogelijkheden moet blijven creëren.

Gelijkheid is de norm. Diversiteit is de waarde.

Romy Geysen – Advocate en oprichtster van Turolex Advocaten