“Over een paar jaar is artificiële intelligentie perfect in staat om een conclusie uit te schrijven. Als je dat afdoet als hype dan schiet je als advocaat jezelf in de voet”, aldus Matthias Dobbelaere-Welvaert.

Het debat over artificiële intelligentie (AI) is grotendeels marketing, maar creëert wel een sense of urgency. De hype zorgt voor een klimaat waar het status quo in vraag kan gesteld worden en advocaten herdenken hoe ze hun diensten verlenen.

Adrien van den Branden, Matthias Dobbelaere-Welvaert, Erik Boerma en Erik De Herdt gaan met elkaar in debat over artificiële intelligentie in de rechtspraak.

AI in de advocatuur

“Over een paar jaar is AI perfect in staat om een conclusie uit te schrijven. Voed je systeem met een paar duizend conclusies, laat daar machine learning op los, geef als advocaat de finesses van de zaak mee aan de hand van bepaalde parameters en je hebt een prima basis voor een conclusie. Als je dat afdoet als hype dan schiet je als advocaat jezelf in de voet”, zegt Matthias Dobbelaere-Welvaert.

Volgens Erik Boerma wordt dit onze uitdaging: kunnen wij, mensen, het beter dan de computer? Die cultuur om te reflecteren over kwaliteit is in onze branche gewoon veel minder aanwezig dan in het bedrijfsleven. Innovatie gaat ook niet enkel over digitalisering, maar eveneens over algemene bedrijfsinnovatie. En als ik dan kijk naar de juridische wereld … Het gebrek aan innovatie is volgens mij een van onze grootste pijnpunten.

Hoe loopt het buiten Vlaanderen?

“Met de ‘incubateur’ van de Franstalige en Duitstalige balies proberen we advocaten en innovaties te linken”, zegt Adrien van den Branden. “Advocaten hebben niet de reputatie om meteen nieuwe technologieën te omarmen, maar ik merk toch ook dat we er zeker niet allergisch voor zijn. Fax, internet, VoIP… dat zijn toch allemaal zaken die we redelijk snel onder de knie hadden. Ik zie niet in waarom dat met AI anders zou zijn.”

Mens vs machine

Erik Boerma geeft toe dat hij nooit zo snel data kan verwerken als een computer. “In pure analyses zal ik dus de duimen moeten leggen. De meerwaarde van de advocaat zal meer dan ooit in het creatieve en empathische aspect van het juridisch gebeuren schuilen.”

“Het is zo dat advocaten achterop hinken wat de digitalisering betreft, maar de meesten vinden ook dat ze daardoor beter betaald worden”, merkt Adrien van den Branden op. “Snelle, efficiënte procedures brengen niet meteen meer op. Ook het feit dat de rechtbanken niet gedigitaliseerd zijn speelt mee. Een advocaat moet niet per se innoveren: de dienst die hij verkoopt is nog niet gedigitaliseerd.”

Dat klopt voor de korte termijn, maar op lange termijn zou het een gevaarlijke strategie kunnen blijken. Door de digitalisering is zelfs gespecialiseerde informatie vrij beschikbaar, wat ervoor zorgt dat zeker bedrijven minder beroep doen op externe advocaten en de erelonen onder druk komen te staan. Als de data nog toegankelijker worden, belandt de sector dus veel meer in een kostengedreven business waardoor het tijdperk van uurtje-factuurtje op zijn einde loopt. Ook daarmee zullen advocaten rekening moeten houden.

“Maar in sommige gevallen zal je uiteraard nog altijd een advocaat nodig hebben. Dat maakt ons soms lui en traag, waardoor een commerciële reflex ontbreekt”, geeft Erik Boerma toe. “De bescherming van het juridische beroep speelt met andere woorden een grote rol en de hamvraag is in welke mate die bescherming verder onder druk komt te staan.”

Matthias Dobbelaere-Welvaerts angst is dat, wanneer innovatie nog wilder om zich heen grijpt, de advocatuur gaat pushen om het beroep nog strikter te beschermen. Voor het notariaat geldt dat volgens hem trouwens ook. “Dat is pas een beroep waarvan je 80% van de werkzaamheden kunt automatiseren.”

“Onze inschatting is dat zeker de helft van de taken in een gemiddeld kantoor bestaat uit repetitief standaardwerk dat een computer evengoed kan”, zegt Erik De Herdt. (Denk aan de software die gebruikt wordt in het contractrecht en bij heronderhandelingen, bijvoorbeeld omwille van nieuwe wetgeving, zelfstandig Word- en PDF-documenten leest, begrijpt en alles zelfstandig aanpast op maat van de cliënt, red.)  “Er blijft evenwel zeker nog een taak voor de advocatuur weggelegd wanneer die zich op premium werk met toegevoegde waarde richt. Daarmee zullen we steeds het verschil blijven maken.”

Conclusie

“De technologie staat nog in de kinderschoenen”, besluit Matthias Dobbelaere-Welvaert. “Het zal nog jaren duren eer dit volwassen is. Het hangt ook af van wat je precies als AI beschouwt. Is het een zelfdenkende robot die autonoom beslissingen neemt? Daar zijn we nog decennia van verwijderd. Is het een tool die heel veel taken kan helpen automatiseren? Dan schurk je al wat dichter tegen vandaag aan.”

Frederic Petitjean

Orde van Vlaamse Balies