“Amper 0.47% van de rechtspraak in België sinds WOII is gepubliceerd”, zegt Adrien van den Branden.

De dataset van de rechtspraak is in België te klein om zinvolle AI-toepassingen te bouwen. AI zou dan ook nauwelijks een invloed hebben op het werk van de gemiddelde advocaat. Maar is dat wel zo?

Adrien van den Branden, Matthias Dobbelaere-Welvaert, Erik Boerma en Erik De Herdt gaan met elkaar in debat over artificiële intelligentie in de rechtspraak.

Slecht rapport?

“Vooral de Belgische overheid laat steken vallen in de beschikbaarheid van data. Er was in 2013 al een Public Service Information (PSI) Directive, een Europese richtlijn die lidstaten zoals de Belgische overheid verplicht om data open te stellen voor de burger, maar die openstelling gebeurt gewoon niet, en allerminst in de rechtspraak. In onze database zitten nu zo’n 160.000 gepubliceerde vonnissen van de laatste tien jaar. Er zijn per jaar ongeveer een miljoen uitspraken, dat is kortom een fractie van het totaal. Als jurist vind ik het ongelooflijk dat ons vakgebied daar niet meer vragen over stelt. Op academisch niveau is het in België onmogelijk om naar een bepaald juridisch vakgebied fatsoenlijk onderzoek te doen, want de data ontbreken eenvoudigweg”, zegt Erik De Herdt.

“Hoe meer data, hoe meer vreugde”, zegt Matthias Dobbelaere-Welvaert, “maar je mag AI niet enkel tot dat punt vernauwen. Elk advocatenkantoor heeft zelf al voldoende data in huis om zinvolle AI-toepassingen te maken. Akkoord: als je bij ons predictive analytics wil uitvoeren, dan wordt het inderdaad moeilijk. AI is echter zoveel meer dan dat. Een generator om non disclosure agreements op te stellen is bijvoorbeeld echt niet ver meer weg.”

Nochtans zijn er ook in ons land bewegingen te bespeuren. Wolters Kluwer België bijvoorbeeld werkt aan een voorspellende tool waarmee een advocaat een juridisch advies kan opstellen op basis van een grote hoeveelheid gelijkaardige vonnissen en arresten, ongeveer zoals het Amerikaanse RossIntel-systeem, dat gebaseerd is op technologie van de supercomputer Watson.

De meeste advocaten zijn al vertrouwd met zoekmachines zoals Jura maar met AI-projecten ga je van antwoorden naar voorspellingen. Het succes van dit soort systemen hangt zoals de deelnemers al aangaven grotendeels af van de hoeveelheid en de kwaliteit van de data waarmee het gevoed wordt.

Twee modellen

Adrien van den Branden legt uit dat er twee modellen zijn: Open Access en Open Data. “Bij Open Access worden de rechtsbronnen gepubliceerd. In België is dat het geval voor alles wat wetgeving betreft, maar dus nog maar een zeer klein deel voor wat rechtspraak betreft (amper 0.47% van de rechtspraak sinds WOII is gepubliceerd). Open Data lijkt op Open Access, met de bijkomende voorwaarde dat de bronnen zo gestructureerd worden dat ze leesbaar voor computers worden. In België is er zo helemaal niks. In Frankrijk daarentegen is de volledige wetgeving wél op die manier beschikbaar, net zoals anderhalf miljoen vonnissen. En dat gebeurde op nauwelijks een paar jaar tijd. Het had meteen een immens effect op de Franse legal tech. Die markt is daar nu echt op een gezonde manier aan het groeien.”

“De Barreau van Parijs heeft zelf zijn AI-incubator opgericht, omdat ze natuurlijk de druk voelen van die innovatie”, zegt Matthias Dobbelaere-Welvaert.

Adrien van den Branden voegt daaraan toe dat het feit dat Frankrijk die gestructureerde data aanbiedt, de legal techs een enorme voorsprong geeft, want zij hoeven geen tijd te investeren in het structureren van de gegevens en kunnen met zeer weinig middelen starten. “Als wij dat ook willen, zal onze overheid een inspanning moeten doen. Dat kost geld en ook de politieke wil in Frankrijk is groter.”

“Ik denk dat we het er allemaal over eens zijn dat data-ontsluiting in de toekomst onontbeerlijk is voor alle juridische beroepen”, besluit Eric Boerma. “Er zullen altijd mensen zijn die een achterhoedegevecht voeren en zeggen dat het voor hen niet hoeft, maar gemiddeld zie ik voor iedereen toch een vooruitgang.”

Conclusie

AI bestaat bij de gratie van veel data. Wat de beschikbaarheid en de ontsluiting daarvan betreft, lopen we in België sterk achter op onze buurlanden. Maar historische en budgettaire excuses verklaren niet alles. “Op technologisch vlak is er goede wil bij Justitie, maar ik voel ook nog een stukje arrogantie”, stelt Matthias Dobbelaere-Welvaert. “Bij advocaten herken ik dat soms ook. Zo’n houding is echter funest.”

Daarnaast vervelt rechtsadvies van een dienst naar een product. In tegenstelling tot diensten (die als het ware een voor een geleverd worden) kan de capaciteit aan producten veel eenvoudiger opgedreven worden. Zeker voor software is dat geen probleem. Voor de bottom line van een kantoor kan dat zelfs goed nieuws betekenen. Er zit immers een limiet op het aantal diensten (het aantal factureerbare uren) dat men kan leveren over een bepaalde periode. Bij producten is dit vaak maar een kwestie van een extra server aan te schakelen. Adrien van den Branden voelt tot slot ook een vrees bij de rechters. “Wat als dit een eerste stap blijkt naar de overbodigheid van hun beroep? Bovendien hebben rechters allemaal een eigen manier van werken. Als morgen alles wat ze doen en wat ze schrijven, op te zoeken en te analyseren is, impliceert dat meteen een soort controlemiddel dat de onafhankelijkheid van de rechters mogelijks aantast.”

Frederic Petitjean

Orde van Vlaamse Balies