Sinds deze week zijn de eerste gerechtelijke dossiers online raadpleegbaar via Just-on-web, de centrale toegangspoort van justitie. Met JustConsult wordt een digitale tool aangeboden waarvoor slachtoffers, nabestaanden, advocaten en alle betrokkenen bij rechtszaken al jaren een vragende partij zijn.

Slachtoffers en nabestaanden die tot voor kort hun dossier wilden inkijken, moesten daarvoor nog steeds naar de griffie van de rechtbank. Dat is een allesbehalve geschikte locatie om traumatische gebeurtenissen te moeten herbeleven. Daarom was de eerste prioriteit het digitaal beschikbaar maken van dossiers rond seksueel geweld, intrafamiliaal geweld, moord en doodslag. Net omdat in dit soort zaken een menselijke aanpak absoluut nodig is. In een tweede fase wordt het digitaal dossier opengesteld voor andere soorten gerechtelijke zaken.

Voor veel slachtoffers en nabestaanden heeft het proces en de aanloop ernaartoe een zware emotionele impact. Van veel zaken in het dossier nemen ze vaak voor het eerst kennis. Ouders die geconfronteerd worden met misbruikbeelden van hun kind, nabestaanden die autopsierapporten van hun dierbare onder ogen krijgen of slachtoffers van seksueel geweld die de gebeurtenissen tegen wil en dank in detail herbeleven. Het werd nog verergerd door het feit dat de inzage van een dossier enkel op de griffie van de rechtbank kon.

Slachtoffers zijn er gebonden aan openingsuren en moeten het dossier inkijken in een grote publiek ruimte met veel andere aanwezigen. Het spreekt voor zich dat dit een weinig slachtoffervriendelijke omgeving is. Ook advocaten moeten van dit inzagerecht in de griffie gebruik maken om het dossier in te kijken. De Ordes van Advocaten vragen al meer dan twintig jaar om het strafdossier vanop kantoor te kunnen inzien. Het huidige systeem is niet alleen ondermaats qua dienstverlening, maar zorgt bovendien voor heel wat vertraging van de rechtsgang in ons land. Wanneer bijvoorbeeld het papieren dossier wordt ingezien door een verdachte in een gevangenis, kunnen magistraten, advocaten en slachtoffers dit niet consulteren. Wie een papieren kopie van het dossier wil krijgen moet daar bovendien voor betalen per bladzijde, wat snel kon oplopen tot maximaal 1.450 euro. Bovendien brengen papieren dossiers heel wat risico’s met zich mee, zoals bewijsstukken die verloren gaan, gestolen worden of onleesbaar worden.

Dossier inzien in vertrouwde omgeving

Omdat digitalisering justitie niet alleen sneller moet maken, maar ook menselijker, werd bij deze eerste stap van de digitalisering van strafdossiers toegespitst op de dossiers van seksueel, intrafamiliaal geweld en moord. Sinds deze week kunnen slachtoffers en nabestaanden, na afsluiten van het onderzoek en in aanloop naar het proces, hun gescande dossier online raadplegen. Zo kunnen ze het dossier inkijken in een vertrouwde omgeving, in alle rust en op eigen tempo. Al dan niet samen met de advocaat of medewerkers van de dienst slachtofferonthaal. Advocaten, magistraten, verdachten en andere betrokken partijen kunnen het dossier uiteraard ook online raadplegen.

Sinds deze week zijn alle reeds ingescande gerechtelijke dossiers digitaal beschikbaar. Het gaat om 25% van dossiers in de geselecteerde categorieën of 1100 dossiers. Momenteel is een inhaalbeweging bezig in verschillende arrondissementen om de overige papieren dossiers en de opsporingsdossiers in te scannen. Justitie kocht daarvoor 115 extra scanners aan en zal ook tijdens de gerechtelijke vakantie blijven scannen.

Het dossier kan online ingekeken worden nadat het gerechtelijk onderzoek is afgesloten door de onderzoeksrechter. Specifiek gaat het om het moment waarop de zaak klaar is voor de zogenoemde ‘regeling rechtspleging’ op het niveau van de raadkamer of de kamer van inbeschuldigingstelling. Daar wordt geoordeeld of het dossier al dan niet doorverwezen wordt en naar welke rechtbank dit dan zal zijn. Vanaf dat moment kunnen de betrokkenen zich voorbereiden op het proces.

Een nieuwe bouwsteen

De centrale toegangspoort van Justitie heeft er zo een nieuwe tool bij. De digitalisering van de gerechtelijke dossiers en beschikbaarheid op Just-on-web wordt in een tweede fase doorgetrokken naar alle soorten strafzaken en opsporingsonderzoeken. Dan zullen alle betrokkenen in strafzaken hun dossier digitaal kunnen raadplegen. In een derde fase zullen dossiers vanaf meet af aan digitaal worden opgesteld en moet niet meer gescand worden.

Eerder werden onder meer al de vonnissen van de politierechtbank, de inning van verkeersboetes, digitaal indienen van stukken, de digitale databank van deskundigen en vertalers-tolken en digitaal factureren aan justitie toegevoegd aan Just-on-web.

Vincent Van Quickenborne, vice-eersteminister en minister van Justitie:

“Met het digitaal beschikbaar maken van de gerechtelijke dossiers heeft justitie alweer een nieuwe stap gezet in haar transformatie. Dat komt geen moment te vroeg. In een digitaal tijdperk is het moeilijk te vatten dat een overheid nog steeds van haar burgers verlangde om strafdossiers fysiek te komen inkijken op de griffie. Zeker als het gaat om gevoelige dossiers zoals seksueel geweld, intrafamiliaal geweld of zelfs moord en doodslag. Daarom stellen we deze dossiers nu prioritair digitaal ter beschikking. Een menselijke justitie is een toegankelijke justitie.”