Traditiegetrouw wordt de receptiemaand januari afgesloten met de nieuwjaarsreceptie van de Orde van Vlaamse Balies. De minister van Justitie was prominent aanwezig en vriendelijk voor de advocatuur. De voorzitter van de OVB hield zoals gebruikelijk een bevlogen toespraak. Hij vergeleek justitie met een wijngaard, die door de wijnboer met zorg moet worden onderhouden om deze te vrijwaren voor de volgende generatie en waarvan we intussen zelf de vruchten van plukken. De wijngaard als metafoor voor de rechtstaat sloeg aan bij de aanwezigen, al valt het niet uit te sluiten dat de aanwezige advocaten zich maar al te graag wilden associëren met de vruchten van die wijngaard. De advocaat als een goede – en dure – fles wijn, geef toe dat het verleidelijk is.

Toch is een wijngaard eigenlijk niet meer dan een chique term voor een landelijke speeltuin waar druiven denken dat ze rocksterren zijn. Stel je een plek voor waar wijnranken rondhangen, nippen aan zonnestralen alsof het cocktails zijn, en fluisteren over hoe ze binnenkort ‘s werelds meest verfijnde drank zullen worden. De voorzitter zag helder dat advocaten niet meer nodig hebben om vrolijk te worden.

De boodschap van de voorzitter van de OVB was natuurlijk wat diepzinniger. Als de wijngaard symbool staat voor de rechtstaat die we in ere moeten houden, is de vraag wat we van die wijngaard moeten bewaren voor de volgende generaties. In de glamoureuze groene oase van een wijngaard groeien de druiven in rijen alsof ze op de catwalk lopen en elk druifje vindt het perfecte microklimaat om zichzelf te ontpoppen tot de volgende grote fles, terwijl de wijnboer als een modeontwerper zijn snoeischaar hanteert.

Maar wordt er wel voldoende gesnoeid in de wijngaard van justitie, zodat ook de volgende generaties er nog trots op kunnen zijn?

Er zijn in ons land natuurlijk de overbevolkte gevangenissen en de mensonwaardige leefomstandigheden, die ons niet vrolijk maken en waar maar weinig aan gedaan wordt. En wat te denken over de situatie van het Brussel hof van beroep? De voorzitter van de OVB meldde dat ons land inmiddels al 24 keer werd veroordeeld door het Europees Hof van de Rechten van de Mens voor de slakkengang in de rechtsgang in deze no-gozone van de wijngaard. En wat moeten de hoeders van de wijngaard denken van de meer dan 9.000 veroordelingen van de Belgische Staat voor de gebrekkige opvang van de asielzoekers die onuitgevoerd blijven, terwijl van de staat toch mag verwacht wordt dat die zich neerlegt bij de principes die ze zelf in het leven roept en waarvan ze van alle anderen de naleving verwacht? En als de wijngaard dan een symbool is voor de ideale rechtstaat, is het grootste gerechtsgebouw van ons land (ooit het grootste ter wereld) dan geen symbool voor de hele Belgische justitie? Ja, het staat al jarenlang in de steigers en zelfs de stellingen werden intussen al gerestaureerd en terwijl op de griffies de plafonds naar beneden vallen blijft de buitengevel een icoon van justitie.

En hoe zullen we over pakweg tien jaar kijken naar die Vlaamse minister van Justitie, wanneer die zich recent op sociale media (waar anders?) er weer eens druk over maakte dat een partij (de kerk) overwoog om beroep aan te tekenen tegen een beslissing van de gegevensbeschermingsautoriteit, omdat blijkbaar niet ieder recht heeft op een behandeling in beroep?

Wat te denken van die gehele Vlaamse regering, die een stikstofdecreet goedkeurt? Het advies van de Raad van State is blijkbaar maar een vodje papier, zodat het in de sterren geschreven staat dat het Grondwettelijk Hof hetzelfde zal zeggen van het decreet (maar allicht pas na verkiezingen). Natuurlijk is de wijngaard geen tuin van Eden, maar met zes van de negen ministers van de Vlaamse regering met een juridische opleiding blijkt dat dus geen garantie op een mooi onderhouden wijngaard.

En toch is er geen reden om te wanhopen. België staat op de wereldranking van de democratie nog behoorlijk bovenaan. Advocaten kunnen nog vrij spreken en handelen en de magistraten kunnen nog in eer en geweten oordelen zonder angst om te worden vervolgd, te worden ontslaan of in de gevangenis te belanden. Dat betekent natuurlijk niet dat we nu op onze lauweren mogen rusten en zomaar kunnen genieten van de vruchten van de wijngaard. Dat zou niet enkel ons oordeelsvermogen aantasten, maar ook het lot van de volgende generaties ondermijnen.

Laten we dus in onze wijngaard kritisch kijken naar wat de politici tijdens de verkiezingscampagne in de aanbieding hebben. Dat verdient onze broze democratie wel.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns met de visie van meester Hugo Lamon op Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.