De verkiezingsprogramma’s worden zelden gelezen en het lijkt er niet op dat de politieke partijen er deze keer de meeste aandacht en hun beste krachten aan hebben besteed. Als ze het over justitie hebben is dat kort en veel verder dan wat algemeenheden over strafrecht en strafuitvoering kan u er niet lezen (waarbij justitie al snel wordt verengd tot meer veiligheid), met een zeldzame bocht richting meer middelen. Justitie leek ook niet de inzet van de verkiezingen te zullen worden. Zelfs de moord op een jonge studente door een veroordeelde verkrachter die al twee jaar vrij rondloopt in afwachting van zijn proces in beroep zorgde er niet voor dat de campagne nu plots aandacht kreeg voor de rechterlijke organisatie.

Het was wachten tot de veelal bijtend scherpe Phara de Aguirre op dinsdagavond in een van de verkiezingsshows van de VRT justitie onder de aandacht bracht. Geheel in overeenstemming met de nieuwe mediawetten werd het debat ingeleid met een filmpje over “de toestand bij justitie”. Het leek een recordpoging in de wedstrijd “hoe vertel ik in zo weinig mogelijk tijd zoveel mogelijk clichés over justitie”: het aftandse gebouw van het hof van beroep te Antwerpen, via de verroeste stellingen van het Brusselse justitiepaleis over de schimmelproblematiek in het archief van de rechtbank van Tongeren (wat overigens niets te maken heeft met het gebouw, dat recent en in goede staat is) en de kopieermachines van de griffies. Natuurlijk zijn die situaties problematisch, maar justitie is toch wel méér dan dat, maar de toon van het debat was meteen gezet: wie er nog maar aan dacht een positief woord over justitie te zeggen, zou door de journaliste persoonlijk worden afgemaakt. Wat volgde was voor de meeste kijkers weinig verhelderend. De justitiespecialisten rond de tafel (justitieminister Koen Geens (CD&V), Patrick Dewael (Open VLD), Stefaan Van Hecke (Groen) en Sophie De Wit (NV-A) kregen ondanks hun verwoede pogingen geen enkele kans om een genuanceerde gedachte te formuleren, want er zou misschien dan iets positiefs over justitie uit hun mond komen. Dat zou de burger niet pikken, zo moet de journaliste gedacht hebben.

Wie enigszins vertrouwd is met justitie moest het dus doen met flarden van gedachten die, net voor ze door de moderator werden getorpedeerd, toch enig inzicht gaven in wat de justitiespecialisten zoal denken over justitie. Patrick Dewael stelde dat de onafhankelijkheid van rechters niet betekent dat ze onaantastbaar zijn. Als ze meer middelen willen, moeten ze met werklastmetingen aantonen dat die nodig zijn. Alle andere deelnemers aan het debat waren het daarmee eens. Dat is allicht de belangrijkste politieke conclusie uit het ganse debat.

Sophie De Wit stelde dan weer dat het parlement enkel het grote kader voor de digitalisering kan vastleggen, maar dat het natuurlijk niet aan de politici is om de digitalisering ook effectief te implementeren. Iedereen was het eens dat de digitalisering nog in de kinderschoenen staat, maar toen de minister van justitie een poging deed om uit te leggen dat er toch al stappen zijn gezet kwam de moderator kijvend tussen.

Ergens in de wirwar van wetjes en weetjes werd plots de “scheiding der machten” bovengehaald. Op de dag van de rechtsstaat in Mechelen werd nog in geuren en kleuren herhaald dat het eigenlijk om het evenwicht tussen de staatsmachten gaat, maar zoiets past niet in een tv-format.

De minister stelde dat grote hervormingen bij de magistratuur maar echt kunnen slagen wanneer er ook gewerkt wordt aan een draagvlak. Hij wees er fijntjes op dat hij met het college van de zetel van hoven en rechtbanken regelmatig overlegt over de prioriteiten bij de benoeming. Dat werd door niemand tegengesproken, wat het geweeklaag van sommigen in perspectief plaatst.

Patrick Dewael stelde de zeer pertinente vraag of het niet beter is om magistraten-korpschefs te laten bijstaan door externe managers voor onder meer de digitalisering en het personeelsbeleid. Niemand verzette zich tegen dit plan, maar de moderator rondde af. Het was de hoogste tijd voor een volgend hijgend debat.

De kijkers bleven verweesd achter. Voor wie niet vertrouwd is met justitie, blijft enkel de schimmel en de bouwvallige justitie beklijven. Wie meer betrokken is, stelt alweer vast dat het debat over justitie moeizaam blijft, zeker wanneer journalisten niets liever doen dan de vooroordelen uit te vergroten. Ook hier geldt: point n’est besoin d’espérer pour entreprendre ni de réussir pour persévérer.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een persoonlijke beschouwing over justitie.