Iedereen weet het en toch gebeurt er niets: het duurt soms heel lang vooraleer een zaak door het hof van beroep in Brussel wordt behandeld. Na jaren wachten dreigen vele zaken hun relevantie te verliezen en dat tast het rechtsgevoel van de burger aan. Maar op vele andere plaatsen in ons land duurt het veel minder lang.

Er zijn ook gewoon minder zaken die door een rechter worden beslecht. Dat heeft allicht vele redenen. Er is zeker een financiële drempel. Procederen kost geld, behalve voor wie een laag inkomen heeft en beroep kan doen op de juridische tweedelijnsbijstand (nog altijd gekend onder de vroegere naam “pro-Deoadvocaat”). Dat mag dan wel gratis zijn voor de burger die er recht op heeft, het kost toch een smak geld aan de overheid. In het Belgisch Staatsblad van 30 juni verscheen het ministerieel besluit van 31 mei, waaruit blijkt dat er voor het afgelopen jaar daarvoor een bedrag van 139.823.100,18 euro is uitgekeerd. Dat is in absolute cijfers toch een behoorlijk bedrag. De advocatenordes staan in voor de verdeling van het geld, zonder toezicht van het Rekenhof of enige andere substantiële externe controle.

In de ondernemingsrechtbanken zijn er ook minder zaken en duiken op de inleidingszittingen steeds vaker zelf ondernemers op omdat een advocaat inschakelen te duur is geworden. Er is ook de onzekere afloop van vele procedures als gevolg van te ingewikkelde en verwarrende wetgeving.

Enkel de strafzaken lijken te floreren, alhoewel de parketten klagen over gebrek aan onderzoekscapaciteit en er daardoor veel strafbare feiten door de mazen van het net glippen. De doorlooptijd is ook daar vaak lang. Justitie heeft als hoofdtaak de rust in de samenleving terug te brengen, wat veronderstelt dat er geen al te lange tijd verloopt tussen de feiten en het oordeel van de rechter.

Justitie heeft als hoofdtaak de rust in de samenleving terug te brengen, wat veronderstelt dat er geen al te lange tijd verloopt tussen de feiten en het oordeel van de rechter.

In Frankrijk heeft de dood op 27 juni in Nanterre van de zeventienjarige Nahel door een politieagent voor veel maatschappelijke onrust gezorgd, zeker toen de met iPhones opgenomen beelden razendsnel via sociale media werden verspreid. Er is al dagenlang onrust in vele Franse steden, waarbij vaak jongeren gemeentehuizen en andere gebouwen in brand steken, winkels plunderen, straatmeubilair vernielen en auto’s in brand steken. Er is nu een massale aanwezigheid van politiemensen op straat en er zijn in Frankrijk sinds 30 juni al meer dan 3.600 mensen aangehouden. 1.100 daarvan zijn minderjarigen, waarvan sommigen nauwelijks twaalf jaar oud. Er is niet alleen een massale interventie door de politie, maar ook een naar Belgische normen ongeziene reactie van de rechterlijke macht.

Frankrijk kent een eigen vorm van snelrecht (de “comparution immédiate”) en dat wordt nu massaal ingezet. In Grenoble werden op zaterdag 1 juli al bijzondere zittingen van de snelrechtkamer georganiseerd. In Créteil werd een negentienjarige met een blanco strafregister veroordeeld tot een gevangenisstraf van achttien maanden (waarvan één jaar effectief met onmiddellijke aanhouding) voor het gooien van een molotovcocktail. Een achttienjarige jongen verscheen onder aanhoudingsmandaat voor dezelfde rechter omdat hij bij het filmen van de gebeurtenissen een politieman had doen struikelen (die gewoon opnieuw rechtstond en niet gewond werd). Die jongeman had ook een blanco strafregister, wat het Openbaar Ministerie er niet van belette om een effectieve gevangenisstraf van dertig maanden te vorderen. Een journaliste bracht “live” verslag uit voor een televisiestation en vertelde dat de moeder – zelf gewezen politieagente – in de rechtbank vol tranen zat te wachten op de uitspraak. Ze begreep niet wat haar zoon was overkomen.

De kernvraag blijft of dergelijke instant-rechtspraak die onmiddellijk op de feiten volgt wel altijd zorgt voor duurzame gerechtelijke vrede.

De nationale televisiezenders lieten in hun nieuwsuitzendingen advocaten aan het woord nadat ze jonge twintigers hadden bijgestaan die via snelrecht waren veroordeeld. Een negentienjarige met blanco strafregister was herkend op de videobeelden van een collectieve plundering van een winkel en had daarbij één jeansbroek gestolen. Andere advocaten hadden soortgelijke verhalen en verklaarden dat in “normale” omstandigheden er geen twee jaar cel volgt voor dergelijke feiten.

Op de vraag waarom dit dan nu wél het geval was, werd er op gewezen dat rechters met dergelijke afschrikwekkende straffen hun bijdrage willen leveren tot het herstel van de openbare rust en allicht rekening hielden met de maatschappelijke context. Sociologen en opiniemakers zijn het niet eens over het effect van dergelijke justitie. Draagt dit bij tot de orde of zorgt het eerder voor verdere escalatie? De kernvraag blijft of dergelijke instant-rechtspraak die onmiddellijk op de feiten volgt wel altijd zorgt voor duurzame gerechtelijke vrede. Snel recht is niet altijd rechtvaardig recht. Al moeten ze dat bij het hof van beroep in Brussel natuurlijk niet als excuus gebruiken om niets te doen aan een tergend trage rechtsgang.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns met de visie van meester Hugo Lamon op onze justitie

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn