Mode-kenners zullen de nodige belletjes horen rinkelen bij de naam “Le Pliage”. Ontworpen in de jaren ’70 werd deze bekende handtas van Longchamp inmiddels immers wereldwijd ettelijke miljoenen keren aan de man (vrouw) gebracht. Het feit dat Le Pliage haar eigen Wikipedia-pagina heeft is hiervan een bijkomend teken aan de wand.

Ook op auteursrechtelijk vlak is dit werk geen onbekende. Populaire werken hebben immers vaak de neiging om anderen te “inspireren” om gelijkaardige werken op de markt te brengen. Longchamp heeft dan ook menige procedure ingeleid én gewonnen tegen partijen die een inbreuk gepleegd hebben op haar auteursrechten.

Tot Longchamp plots bot vangt bij het Hof van Beroep te Gent, dat traditiegetrouw, op 20 oktober 2014 op strenge wijze geoordeeld heeft en beslist heeft dat het werk in kwestie geen auteursrechtelijke bescherming verdiende, aangezien “de basiskenmerken van een stijl of een mode niet vatbaar zijn voor bescherming door een auteursrecht (en) de combinatie van vormelementen in “Le Pliage” onmiskenbaar ingang heeft gevonden bij een bepaald publiek en een trend heeft gezet“. Met andere woorden, sinds de Pliage zijn er zodanig veel handtassen op de markt gekomen die hiermee gelijkenissen vertonen dat het geen individueel werk op zich meer uitmaakt, doch een stijl, een trend is geworden. Le Pliage is zodoende, in de ogen van de Gentse beroepsrechter, ergens het slachtoffer van haar eigen succes geworden.

Het cassatieberoep tegen het Gents arrest wordt door het hoogste hof verworpen op 17 februari 2017 (arrest hier te raadplegen). Het Hof van Cassatie oordeelt o.a. dat het Hof van Beroep te Gent, door te “oordelen dat de combinatie van vormelementen van de handtassen te dezen slechts een modetrend uitmaakt die op zichzelf geen auteursrechtelijke bescherming kan genieten, zich niet (dienden) uit te spreken over de vraag naar de oorspronkelijkheid“. Met andere woorden, het arrest van het Hof van Beroep houdt stand.

Mogelijks geïnspireerd door deze uitkomst beslist Leonidas een handtas te geven aan haar klanten. Een handtas, die, in de ogen van Longchamp, een inbreuk op de Pliage uitmaakt. Leonidas wordt dus gedagvaard voor de Brusselse handelsrechter die op 25 oktober 2017 oordeelt géén rekening te moeten houden met het arrest van het Hof van Beroep te Gent en Leonidas veroordeelt wegens inbreuk op de auteursrechten van Longchamp. Opvallend is dat in het vonnis met geen woord wordt gerept over het arrest van het Hof van Cassatie. Blijkbaar hadden partijen daarover niet gepleit, alhoewel het de beslissing van de Brusselse handelsrechter voorafging.

Iedereen keek dan ook reikhalzend uit naar de beslissing van het Brussels Hof van Beroep. Op 26 juli 2018 (arrest bijgevoegd) besliste ook het Brussels Hof dat het géén rekening moest houden met de beslissing van haar Gentse collega’s noch met die van het Hof van Cassatie aangezien “Het hof niet gebonden is door de andere uitspraken” (daarbij op licht ironische wijze het Hof van Gent citerend). Leonidas wordt derhalve ook in beroep veroordeeld wegens een auteursrechtelijke inbreuk.

Op zich is dit niet uitzonderlijk. In België kennen gerechtelijke beslissingen immers, op enkele uitzonderingen na, geen algemene gelding (arresten van het Grondwettelijk Hof waarbij een wettelijke bepaling wordt vernietigd, maken dergelijke uitzondering uit). Vonnissen en arresten binden principieel enkel de betrokken partijen. Met andere woorden, rechters zijn op zich niet gebonden door wat andere rechters gezegd hebben in gelijkaardige gevallen en zijn gerechtigd om anders te oordelen dan hun collega’s. Dit in tegenstelling tot – wat kort door de bocht gaand – het Angelsaksisch rechtssysteem, waar rechters zich veel meer (moeten) aansluiten bij wat andere rechters voor hen hebben geoordeeld.

Toch komt het ergens bevreemdend over dat het Brussels Hof expliciet het arrest van het Hof van Cassatie naast zich neerlegt.

Het een en ander kan een nog vreemdere dimensie krijgen indien Leonidas in cassatie gaat tegen het arrest van het Hof van Beroep te Brussel. Dan moet het Hof van Cassatie zich immers een tweede maal buigen over een zaak, die in se over hetzelfde voorwerp gaat: Le Pliage. Gelet op de bijzondere cassatietechnieken (het Hof van Cassatie oordeelt, samengevat, “in rechte, niet in feite”) kan zeker niet uitgesloten worden dat het Hof ook het Brussels arrest niet zal verbreken.

In dat geval zou Le Pliage de auteursrechtelijke Schrödingers kat geworden zijn: tegelijk beschermd en niet beschermd door het auteursrecht …

Emmanuel Van Melkebeke
Vennoot bij Advocatenkantoor JVM

Om meer artikels te lezen van deze auteur, klik hier.

Raadpleeg hier ook het betreffende Arrest Hof van Cassatie /  Arrest Hof van Beroep te Brussel.