De Standaard berichtte over de toestand aan de Turkse balies (“Turkse advocaten ingesloten na mars op parlement”, DS 4-5 juli). De Turkse wetgever wil de balies hervormen en protesterende advocaten zien daarin een bedreiging voor de onafhankelijkheid van de advocatuur. De krant citeert ook de nieuwssite Yetkin Report, die het door de wetgever voorgestelde nieuwe kiessysteem op de korrel neemt: “Kandidaat-bestuurders die eerst aangeduid zijn door politici, zijn niet democratisch”.

Ons land kent gelukkig een onafhankelijke balie. Advocaten vergeten soms dat de deontologische regels volledig door de eigen beroepsgroep worden bepaald, zonder inmenging van buitenaf. Bij andere vrije beroepen wordt de deontologie slechts uitvoerbaar na bekrachtiging door een Koninklijk Besluit. De balie heeft een unieke positie met haar zelfregulering, ook al omdat ook de handhaving gebeurt via de eigen beroepsgroep (de tuchtraad bestaat uitsluitend uit advocaten en in de tuchtraad van beroep is enkel de voorzitter een niet-advocaat). Buitenlandse balies benijden de bijzondere positie van de Belgische advocatuur. Recente gebeurtenissen aan de balie van Parijs bewijzen dat zelfs onze zuiderburen in de behandeling van tuchtzaken externe druk ondervinden.

De onafhankelijke positie van de balie is ook bij ons niet altijd evident. De wetgever trachtte al verschillende malen in te breken, bijvoorbeeld door het beroepsgeheim af te kalven. Telkens verhinderde het Grondwettelijk Hof dat, maar waakzaamheid blijft geboden. Ook de uitvoerende macht probeert soms greep te krijgen op de advocatuur. Toen de minister van justitie een rapport liet opstellen over de toekomst van de advocatuur, werden de auteurs door hem aangesteld zonder enig voorafgaandelijk overleg met de balie (al waren het wel gerespecteerde advocaten).

De onafhankelijkheid is dus een kostbaar goed. De OVB heeft daarbij een bijzondere rol, nu die in toepassing van art. 495 van het gerechtelijk wetboek een dubbele taak heeft:  enerzijds “de behartiging van de belangen van de advocaat” en anderzijds “de belangen van de rechtzoekende”.  Dat laatste wordt vaak geïnterpreteerd als het opkomen voor de rechtsstaat, wat de OVB bijvoorbeeld de mogelijkheid biedt om wetten aan te vechten bij het Grondwettelijk Hof. Die andere taak  – “de belangen van de advocaat” – maakt niet dat de OVB zich als een vakbond kan opstellen. Dat zou corporatistisch zijn en strijdig met o.m. het mededingingsrecht, nu de OVB vanuit dat perspectief niets meer is dan een ondernemersvereniging. De advocatuur is trouwens  geen homogene groep. Wanneer er wordt opgekomen voor de particuliere belangen van een deel van de balie botst dat vaak met de al even legitieme belangen van een ander deel. De advocatuur kan zich ook niet als spookrijder gedragen binnen justitie en moet rekening houden met de legitieme positie van de andere stakeholders (o.m. die van de onafhankelijke rechters).

Bovendien zijn advocaten weliswaar ondernemers die zich op de markt van de juridische dienstverlening bewegen, ze hebben daarnaast ook hun maatschappelijke rol te spelen. Advocaten moeten met méér rekening houden dan alleen maar de wensen van hun cliënten, want ze dienen ook het algemeen belang.  Het is precies die rol die de relatie cliënt-advocaat overstijgt en maakt dat advocaten bepaalde bijzondere voorrechten hebben (zoals een verregaand beroepsgeheim). De Orde van Vlaamse Balies staat op het kruispunt van al die invalshoeken.

Vorige week werd een nieuw bestuur voor die OVB gekozen. Er waren veel meer kandidaten dan te begeven plaatsen. Het is ooit anders geweest. De interne democratie aan de balie verkeert dus in goede gezondheid, wat ook blijkt uit het feit dat breed gesteunde nieuwkomers werden verkozen. De auteur van deze wekelijkse blog werd wel met vlag en wimpel teruggefloten en verdwijnt vanaf 1 september, waardoor hij zich nu volop op zijn advocatenkantoor kan concentreren.

Het is een zegen van de democratie dat wie wil vertegenwoordigen ook het vertrouwen moet krijgen, wat niet wil zeggen dat wie het niet haalde verder het stilzwijgen moet bewaren. Wat tot enige tijd geleden de misschien wat eigenzinnige vertaling leek van een breed gedragen mening, is nu wel plots gedegradeerd tot de visie van een dwarsligger. Maar zoals steeds zijn het dwarsliggers die het spoor recht houden.

De OVB moet de nieuw ingeslagen paden met volle overtuiging betreden. Goede democratie verdraagt ook wel dat het debat gevoed wordt. Justitie verdient het trouwens  om permanent een spiegel te worden voorgehouden, opdat iedereen het groot belang ervan blijft inzien. Als deze wekelijkse blog daartoe een bescheiden bijdrage kan leveren zijn de inspanningen niet nutteloos geweest en is  een verkiezingsnederlaag zelfs een nieuw lichtpunt in iets wat enkele dagen geleden nog duister leek.

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!