Fleer op één. In Fleer op één reflecteert elke eerste van de maand een gerenommeerd rechtsdenker over justitie in België en daarbuiten. Prof. dr. Frank Fleerackers, hoogleraar Rechtsdenken aan de KULeuven, verwoordt verbatim het recht van de filosoof. Deze maand over menselijke differentie als menselijkheid bij uitstek.
Menselijke differentie
Cruciaal staan mensenrechten tegenover een juridisch relativisme, dat de universaliteit van basisnormen verwerpt, gelet op een multiculturele en individualistische werkelijkheidsevolutie. Toch benadrukken hedendaagse rechtstheoretici en -filosofen het belang van gedeelde waarden, lokaal en globaal.
Enkele jaren voor zijn overlijden herwerkte Rawls zijn visie op het volkenrecht[1] en omschreef hij mensenrechten als volgt: “these rights do not depend on any particular comprehensive moral doctrine or philosophical conception of human nature” en “basic human rights express a minimum standard of well-ordered political institutions for all peoples who belong, as members in good standing, to a just political society of peoples.” Vervolgens grondt hij mensenrechten in zijn rechtsconcept: “a society’s system of law must be such as to impose moral duties and obligations on all its members and be regulated by what judges and other officials reasonably and sincerely believe is a common good conception of justice.” Om dit te realiseren, moet het juridisch systeem volgens Rawls minstens de volgende mensenrechten eerbiedigen: een recht op leven, een recht op veiligheid, een individueel eigendomsrecht, een recht op vrije vereniging, een recht op gewetensvrijheid, een recht op emigratie en ten slotte “the elements of the rule of law”, die de rechtsstaat schragen.
Volgens Rawls zijn deze rechten politiek neutraal, vermits ze resulteren uit twee minimale voorwaarden van een decente samenleving
Volgens Rawls zijn deze rechten politiek neutraal, vermits ze resulteren uit twee minimale voorwaarden van een decente samenleving: “a common good conception of justice” en “good faith on the part of officials to explain and justify the legal order to those bound by it”. Rawls voegt toe dat die voorwaarden niet verbonden zijn aan een liberale definitie van de mens. Enkel is vereist dat het om verantwoordelijke en samenwerkende leden van een samenleving gaat, die in staat zijn hun morele plichten te erkennen en ernaar te handelen. Om deze reden stelt Rawls dat zijn mensenrechtenvisie eveneens aanvaardbaar is voor culturen, die ethisch liberalisme noch individualisme in hun vaandel dragen en eerder de groep of de gemeenschap boven het individu plaatsen, vermits deze culturen alsnog mensenrechten verbinden aan het lidmaatschap van een groep of gemeenschap. Rawls besluit dat zijn mensenrechtenvisie deel uitmaakt van een “reasonable law of peoples”, toepasselijk op liberale, doch ook op niet-liberale hiërarchische samenlevingen.
Het recht dient met alle middelen de menselijke differentie of veranderlijkheid te incorporeren in zijn werking
Alle redelijkheid op een stokje: in de queeste naar neutraliteit is het liberalisme de nucleus van het recht uit het oog verloren, met name: de menselijke differentie als menselijkheid bij uitstek. Om deze menselijke differentie ten volle in het recht te laten spelen, is slechts één weg aangewezen: het recht dient met alle middelen de menselijke differentie of veranderlijkheid te incorporeren in zijn werking. In plaats van krampachtige pogingen te ondernemen om de andere zijde te overtuigen van een reeks zogenaamd ‘neutrale’ mensenrechten, moeten we betrachten deze differentie in rechte te verwerken, door opnieuw de mens (en niet de gerationaliseerde versies van menselijkheid) middels processen van interactie centraal te stellen. Indien normering enige effectiviteit kan bereiken of behouden, dient vooreerst een verschilgedreven mensbeeld het recht te bereiken. De werking van de norm als uiting van gedeelde waarden vereist bovenal een bijsturing van de door identische en statische neutraliteit gedreven rede, opdat de mens in al zijn differentie en veranderlijkheid door het recht wordt geregistreerd en beleden.
Lees hier meer reflecties van professor Fleerackers.
0 reacties